Gods­dienst­psy­cho­loog Joke van Saane over re­li­gie­stress

Predikant Tom Mikkers muntte de term enkele jaren geleden: religiestress. Dat is het optreden van religieuze spanningen in een moderne, seculiere samenleving bij traditionele godsdienstuitingen. Beleven we een revival van religiestress? Godsdienstpsycholoog Joke van Saane reageert zaterdag in het radioprogramma EO Live. 

Tijdens de coronacrisis is ophef over bezoekersaantallen in kerken, identiteitsverklaringen in het bijzonder onderwijs en de mondkapjesplicht voor religieuze samenkomsten. Is religiestress in ons land terug van weggeweest? “Die is nooit verdwenen”, zegt Joke van Saane. De godsdienstpsycholoog en hoogleraar Zingeving en leiderschap aan de Universiteit voor Humanistiek signaleert volop religiestress.

'Coronacrisis versterkt ophef'

“Er wordt heftig gereageerd op religie. Dat komt met name door het idee dat religie iets is waar we afscheid van hebben genomen in Nederland," verklaart Joke van Saane. "Het verbaast mensen dat er nog genoeg vitale religieuze groepen zijn. En dan hebben we het niet alleen over christenen, dit geldt ook voor moslims.”

Mensen denken dat religie iets is waarvan we afscheid hebben genomen in Nederland

Door de coronacrisis lijkt ophef over religieuze incidenten versterkt te worden. Kerken zijn massaal het pispaaltje als blijkt dat ze een grondwettelijke uitzondering hebben op aantallen kerkgangers. En opnieuw gaat Twitter los als blijkt dat in kerkgebouwen een mondkapje niet verplicht wordt vanaf 1 december. 'Waarom maken we toch elke keer uitzonderingen voor deze besmettingshaarden?' klonk het op social media.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Ook in de Tweede Kamer sijpelde de ophef door toen D66, GroenLinks en de SP hierover vragen stelden aan het kabinet en wilden weten of er toch geen verplichting kon komen. Dat terwijl kerken net zoals bijvoorbeeld kantoren onder besloten ruimtes vallen en er wettelijk geen mondkapjesplicht kan gelden. Van de vermeende uitzondering dus geen sprake. Van Saane: “Ook in de politiek zie je dat er zeker sprake is van religiestress. En als dit resulteert in opmerkingen en plannen die niet goed doordacht zijn, is dit per definitie negatief voor kerken.”

'Christenen en moslims orthodoxer'

Toch maakt ook het christelijke deel van de samenleving een ontwikkeling door die religiestress vaker oproept, zegt Van Saane. “Uit onderzoek is bekend dat christenen, maar ook moslims, langzaam orthodoxer worden en makkelijker publiekelijk voor die standpunten uitkomen. De gematigde middengroep marginaliseert. Dit zorgt ervoor dat de kloof met de rest van de samenleving groter wordt en dat het vaker botst.”