'Het maakt niet enorm veel uit op wie u stemt'

Dat zit zo. De kans dat VVD en CDA opnieuw in de regering komen, is vanwege de omvang (in de peilingen) van de VVD en de economische verwantschap tussen deze beide partijen levensgroot. De VVD zal daarom de leiding krijgen in de formatie en als eerste het CDA uitnodigen om mee te denken.

Daarna is het ook best overzichtelijk. De middenpartijen hebben eigenlijk allemaal laten weten dat ze niet willen regeren met de PVV en Forum voor Democratie. Dus gaan VVD en CDA naar ‘links’ kijken om een meerderheid te halen. Als D66 niet te veel verliest, kunnen ze vast op een uitnodiging rekenen om te komen praten. Omdat daarmee vermoedelijk nog geen meerderheid kan worden gesmeed, zullen aanvankelijk ook de PvdA, de SP en GroenLinks worden uitgenodigd. Ik vermoed dat de CU achter de hand gehouden wordt, voor het geval er in een combinatie nog een stuk of vijf, zes zetels nodig zijn voor een meerderheid.

Als VVD, CDA en D66 het ‘motorblok’ vormen, heb je eigenlijk, net als vier jaar geleden, nog maar één andere partij nodig. De vorige keer was GroenLinks vanwege de grote winst de aangewezen kandidaat daarvoor. De PvdA had toen dramatisch verloren, de inhoudelijke kloof met de SP werd te groot geacht. Toen GroenLinks afhaakte, stapte de ChristenUnie erin. Dat kan opnieuw gebeuren. Omdat GroenLinks en de PvdA vrij stellig hebben gezegd samen te willen optrekken, is de ChristenUnie voor VVD en CDA opnieuw een interessante partner. D66 zal druk uitoefenen om een linksere partij dan de CU bij de formatie te betrekken en als PvdA en GroenLinks elkaar echt gaan vasthouden, komt opeens de SP in beeld. De kloof tussen CDA en VVD enerzijds en de SP anderzijds is kleiner geworden de afgelopen jaren. Het wordt dus of VVD/CDA/D66 plus PvdA/GroenLinks (ietwat klimatiger), of VVD/CDA/D66 plus SP (iets socialer), of een voortzetting van de huidige coalitie VVD/CDA/D66/CU (iets medisch-ethischer). Inhoudelijk maakt dat allemaal niet heel veel uit voor de hoofdlijnen van het beleid, denk ik. Vandaar: u moet zeker gaan stemmen, maar verwacht er niet te veel grote veranderingen van.