Van Erasmus tot Mandela: deze 7 mensen zijn een voorbeeld van ver­draag­zaam­heid

Desiderius Erasmus (1466-1536)

Een vreedzaam tegengeluid

In een tijd waarin religieuze conflicten en dogmatische scherpslijperij het leven stempelden, pleitte Erasmus – een van de grootste geleerden van zijn dagen – voor tolerantie, vrede en redelijkheid. Deze Nederlandse humanist, theoloog en filosoof riep iedereen op terug te keren naar de oorspronkelijke christelijke waarden van liefde en mededogen. In zijn ogen waren samenwerking en verdraagzaamheid altijd te verkiezen boven geweld en tweedracht, hoe gerechtvaardigd dat geweld soms misschien ook lijkt. Die houding doet denken aan Jezus’ woorden: ‘Gelukkig de vredestichters’ (Matteüs 5:9).

Desiderius Erasmus

De meest nadelige vrede is beter dan de meest rechtvaardige oorlog.

Eleanor Roosevelt (1884-1962):

Pal voor gelijkwaardigheid

Deze voormalige first lady van de Verenigde Staten, tevens diplomate en activiste, speelde een belangrijke rol bij het opstellen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Met tomeloze inzet streed ze voor burgerrechten, vrouwenrechten en sociale rechtvaardigheid. Vanuit een onwrikbaar geloof in de gelijkwaardigheid van alle mensen, pleitte zij voor begrip en samenwerking tussen naties en bevolkingsgroepen.

Eleanor Roosevelt

Niemand kan je minderwaardig laten voelen zonder jouw toestemming

Voltaire (1694-1778):

Vrije meningsuiting vóór alles

Hoewel hij – onder meer – bekendstond om zijn buitengewoon felle tirades tegen het christendom, riep de Franse verlichtingsfilosoof, auteur en historicus Voltaire tegelijk voortdurend op tot verdraagzaamheid. Levenslang brak hij een lans voor het recht op vrije meningsuiting (zelfs als hij het faliekant oneens was met zijn opponenten). Daarmee legde hij een hoeksteen onder het moderne begrip van verdraagzaamheid.

Voltaire

Ik ben het oneens met wat u zegt, maar ik zal tot de dood toe uw recht verdedigen om het te zeggen.

Irena Sendler (1910-2008):

Élk leven is waardevol

Tijdens de Tweede Wereldoorlog redde Irena, een Poolse maatschappelijk werkster, meer dan 2.500 Joodse kinderen uit de hel van het getto van Warschau. Deze katholieke vrouw riskeerde haar eigen leven door hen naar veilige plekken te smokkelen, via ambulances, rioolbuizen en zelfs doodskisten. Terwijl de nazi’s Joden en andere ‘minderwaardigen’ massaal uitroeiden, geloofde zij dat élk menselijk leven waardevol is, ongeacht afkomst of geloof. En daarnaar handelde ze, de gigantische risico’s ten spijt.

Irena Sendler

Mijn vader leerde me dat als je iemand ziet verdrinken, je in het water moet springen om hem te redden - of je nu kunt zwemmen of niet.

Rosa Parks (1913-2005):

‘Kleine’ verzetsdaad, grote gevolgen

Wat de Afro-Amerikaanse burgerrechtenactiviste Rosa deed, was destijds werkelijk ongekend. In een tijd waarin segregatie en racisme hoogtij vierden, weigerde zij in 1955 haar zitplaats in de bus af te staan aan een witte passagier in Montgomery, Alabama (VS). Die ‘kleine’ daad van burgerlijke ongehoorzaamheid bleek een kantelpunt in de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Ongeacht de consequenties stond Rosa pal voor gelijkheid en respect voor alle mensen, wat hun huidskleur ook was. Met haar houding riep zij, toen haat alom de wind in de zeilen had, op tot verdraagzaamheid.

Rosa Parks

Ik zou graag herinnerd willen worden als een persoon die vrij wilde zijn, zodat andere mensen óók vrij zouden zijn.

Etty Hillesum (1914-1943):

Menselijkheid in onmenselijke tijden

Hoewel ze al op 29-jarige leeftijd overleed, liet de Joods-Nederlandse Etty Hillesum zien dat je, zelfs als onmenselijkheid en haat om zich heen grijpen, voor verdraagzaamheid kunt kiezen. In Amsterdam zag ze met eigen ogen wat de naziterreur inhield. Ze had kunnen onderduiken, maar koos ervoor bij haar volk te blijven en werkte tot ze werd gedeporteerd vrijwillig in Kamp Westerbork. Etty troostte anderen, deelde haar laatste brood met hen, en liet menselijkheid zien waar de nazi’s mensen doelbewust tot nummers reduceerden. Omgekeerd weigerde zij de nazi’s te ontmenselijken.

Etty Hillesum

Het is niet aan ons om de haat uit de wereld te helpen, maar om er een klein stukje liefde aan toe te voegen.

Nelson Mandela (1918-2013):

Een geschonden vaderland helen

Velen verwachtten dat hij wraak zou willen nemen na zijn vrijlating in 1990, na 27 jaar gevangenis. Ondanks alle vernederingen die hij had doorstaan, en het jarenlang missen van zijn vrouw en kinderen, koos hij bewust voor verzoening. Want: “Als ik uit de gevangenis kom met bitterheid en haat, ben ik nog steeds gevangen.” Het bleef niet bij woorden. Hij nodigde zijn vroegere cipier uit voor zijn presidentiële inauguratie. Ook ging hij theedrinken met Betsie Verwoerd, de weduwe van de architect van de apartheid. Bovendien richtte hij de Waarheids- en Verzoeningscommissie in Zuid-Afrika op, om zijn geschonden vaderland te helen. Zoals Jezus zei: ‘Heb je vijanden lief’ (Matteüs 5:44).

Nelson Mandela

Wrok vasthouden is als het drinken van gif en dan hopen dat je vijand eraan sterft.