‘Ik ben christen en worstel met suïcidale gedachten’

Mijn laptop loopt vast. Bijwerken en afsluiten staat er op het beeldscherm te lezen. En sinds tien minuten staat er in koeienletters 100% voltooid bij. Er gebeurt alleen helemaal niets meer. Geef me een oplopend percentage en ik wacht geduldig. Maar het vastgelopen beeldscherm met daarop 100% voltooid maakt grote irritatie in me los. De valse belofte is tergend.

Het is een treffende metafoor voor hoe ik mijn leven op dit moment ervaar. Ik ben vastgelopen, terwijl ik het gevoel heb dat alles al 100 procent voltooid is. Hopeloos. Doelloos. Volledig voltooid, maar nog niet afgesloten en geen transitie gemaakt naar een nieuw begin. Ik ben christen en worstel met suïcidale gedachten.

Wel of niet naar de hemel

In de reformatorische gemeente waarvan ik lid was werd het onderwerp suïcidaliteit stelselmatig gemeden. De centrale vraagstelling in de spaarzame preken over het thema was standaard: of je wel of niet in de hemel terechtkomt als je je eigen leven beëindigt. Want ja, je mag niet doden. 

Nog zo’n interessante vraag die ik weleens langs hoorde komen: wat als je nog geen vergeving hebt kunnen vragen voordat je sterft? Blijkbaar zouden de details van je laatste wanhoopsdaad allesbepalend zijn voor deze God van liefde. Heel veel begrip of troost voor suïcidale mensen en hun omgeving kwam er niet voorbij. God schiep de wereld en alles wat daarin is. Wij schiepen de kleine lettertjes van de (on)voorwaardelijke liefde.

Tegelijkertijd is het geen helpende gedachte om er maar vanuit te gaan dat God het een en ander sowieso wel vergeeft. Want de hemel lijkt een plaats waar je met je gebutste ziel languit in wilt duiken. En voor menig depressief persoon zoals ik is dat liever gisteren dan vandaag.

Praten kan helpen

Toch mag het onderwerp meer uit de taboesfeer, zo las ik in een onderzoek van de Stichting 113. Praten kan helpen bij het vinden van een andere oplossing dan de dood en kan de spanning verlagen. Hoe moeilijk het ook kan zijn om het onderwerp aan te snijden, het helpt doorgaans wel. M’n eenzaamheid vergroten door het onderwerp te mijden helpt niet.

Toch is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Als ik het voorzichtig probeer aan te kaarten, schrikken mensen vaak. De betrokkenheid gaat eerder op de rem dan op het gaspedaal. Misschien zijn sommigen bang voor de antwoorden. Vergeet niet hoe onzichtbare pijn kan verscheuren, denk ik dan.
Wanneer je ernaar vraagt en vooral actief luistert, is de kans groot dat een gesprek helpt. Wanneer iets bespreekbaar gemaakt wordt, gaat de angel er doorgaans ook gedeeltelijk uit. Makkelijke oplossingen kunnen dan uitblijven; communicatie is het doel.

Blijf domweg stappen zetten

Als je zelf met suïcidaliteit worstelt, zou ik zeggen: blijf domweg stappen zetten, hoe klein ook. Schreeuw het uit naar God en je omgeving. Doorleef je zwartste periodes en blijf vechten als David, zoals in psalm 69:2-4:

Red mij, God, het water staat aan mijn lippen,

Ik zink weg in bodemloos slijk

En vind geen grond voor mijn voeten,

Ik ben in diep water geraakt,

De stroom sleurt mij mee.

Uitgeput ben ik van het roepen,

Mijn keel is schor geschreeuw,

Mijn ogen zijn verzwakt

Van het uitzien naar mijn God.

David, die in deze inktzwarte duisternis niet anders kan dan God aanroepen. Want God is tot steun aan mensen door alle eeuwen heen. Aan dit besef klamp ik me regelmatig vast. Verderop in de psalm schrijft David (psalm 69:14):

En nu, Heer, richt ik mijn gebed tot u,

Laat dit een uur zijn van mededogen.

Groot is uw ontferming, God, antwoord mij,

Toon uw trouw en red mij.

Er is hoop, ondanks de grijstinten die de wereld soms lijken te kleuren. God heeft een groot hart. In dit besef verandert wanhoop in doorleefde hoop. Met Gods mededogen is er zoveel meer potentieel dan we voor mogelijk houden op sommige momenten in ons leven.

Iets daarvan lees ik bij de Britse schrijver Matt Haig. Hij was rond zijn 24e suïcidaal en ik vind het prachtig hoe hij krachtig verwoordt wat hem motiveert om door te gaan:

Stay alive for your other selves.

The people you’ll become.

You’re more than a bad week, or month, or Christmas.

You are a future of multifarious possibility.

You are another self at a point in future time, looking back in gratitude
that this lost and former you held on.

Stay.