Ilja (28) liet zich omscholen tot uit­vaart­be­ge­lei­der: ’Hier ben ik voor in de wieg gelegd’

Lang wilde ze actrice worden. In haar vroegste herinneringen was ze al bezig met dans en het vertellen van verhalen. Ilja Bosch (28) koos na groep acht bewust voor een middelbare school waar kunstvakken veel ruimte kregen. “Voor mij waren dansen en acteren een manier om mezelf uit te drukken, maar ook om verhalen van anderen mee te voelen.”

Échte verhalen en échte mensen

Na de Havo deed Ilja de voltijd vooropleiding theater in Utrecht. “Maar daar merkte ik al snel dat veel mensen ook buiten het podium een toneelstuk speelden. Ik wilde échte verhalen horen en échte mensen ontmoeten.” Ze nam een tussenjaar om uit te vogelen wat dan wel helemaal bij haar paste. “De nieuwsgierigheid naar mensen en hun verhalen bracht me bij de opleiding Media, Informatie en Communicatie. Daar kon ik mijn creativiteit kwijt, maar ook mijn interesse in de mens en de samenleving.” 

Ze werkte vijf jaar lang, zowel als freelancer als in loondienst, bij verschillende bedrijven in media en marketing. Het was veelzijdig en leerzaam. “Maar ik miste ook hier de echtheid en de diepgang.” Haar laatste baan was bij een online marketingbureau. “Het werk dat ik daar deed voor klanten in het onderwijs en bij verschillende stichtingen gaf nog de meeste voldoening, maar ik merkte dat ik ‘het van betekenis zijn’ echt miste. Ik wilde waardevol werk doen, mensen echt helpen.” Het bleef langere tijd een onbestemd gevoel. “Tot ik op een ochtend wakker werd met de gedachte: ‘is het vak van uitvaartbegeleider niet iets voor mij?’ Vanuit het niets, alsof ik erover had gedroomd, maar het me niet meer kon herinneren.”

• Géén ‘fijn hè, dat ze nu in de hemel is’. Zo troost je iemand wél goed

  Klik hier

Van betekenis zijn

Ilja heeft in haar jeugd verschillende uitvaarten meegemaakt die indruk maakten. “Die van mijn oma, op een natuurbegraafplaats en van een dansgenootje dat door suïcide overleed.” Zelf kende ze ook donkere periodes, met burn-out en depressie. Periodes waarin ze veel nadacht over haar leven èn de dood. “Tijdens mijn laatste therapie werkte ik aan mijn zelfbeeld. Wie ben ik? Waar ben ik goed in? Wat maakt mij gelukkig?” Het is alsof in die ochtend alles bij elkaar kwam. Haar verlangen verhalen te vertellen, mensen te kennen, mee te voelen en van betekenis te zijn.

Hoe meer ze erover las, hoe enthousiaster ze werd. “Toen ik na een week de moed had om het aan mijn vriend te vertellen, reageerde hij verbaasd, maar hij vond het meteen al heel goed bij mij passen.” Ook haar ouders reageerden positief. Na een oriëntatiedag op school wist ze het zeker. Hier was ze voor in de wieg gelegd. In een jaar tijd werd ze klaargestoomd voor het vak. “In de stages bij overledenenverzorging, het crematorium en een uitvaartonderneming zag ik het hele proces van dichtbij. Van het eerste telefoontje tot de uitvaart zelf. Dat heeft alles echt bevestigd.”

Empatisch en praktisch

Vooral de verbinding maken met mensen die tot voor kort vreemden waren, vindt Ilja heel waardevol. “Dat je hen mag begeleiden op een kwetsbaar moment in hun leven. Dat je samen op zoek gaat naar woorden en rituelen.” Ze kan veel van zichzelf kwijt in dit werk. “Ik ben empathisch, luister goed, maar ben ook echt een aanpakker. In dit vak kan ik dat allemaal kwijt. Ik vind het fijn dat ik er voor anderen kan zijn en daarin van betekenis mag zijn, maar op andere momenten ook heel praktisch veel kan regelen.”

Ik herinner mezelf eraan dat het niet mijn verdriet is.

Het is niet alleen maar mooi, soms is het ook echt moeilijk. “Een euthanasie door psychisch lijden. Dat raakt mij. Ik vind het heel aangrijpend als iemand geen perspectief meer ziet, het lijden ondraaglijk is. Voor hen voelt euthanasie als erkenning van dat lijden. Dat raakt mij diep, maakt me stil. De uitvaart is dan het laatste wat we voor iemand kunnen doen.” De emoties neemt ze mee naar huis. “Dat kan ik niet meteen loslaten.” Ze vertelt er thuis over. “In grote lijnen en tot op zekere hoogte”, want als uitvaartbegeleider kan en mag ze niet alles vertellen. “Ook helpt wandelen echt, vooral in de natuur. Dan kan ik al mijn gedachten de vrije loop laten.” Soms luistert ze bewust een grappige podcast. “Dan realiseer ik me dat humor en simpele dingen ook bij het leven horen, dat niet alles zo zwaar is.” Ze moet een bepaalde professionele afstand houden. “Ik herinner mezelf eraan dat het niet mijn verdriet is. Maar dat betekent niet dat je er niet door geraakt kunt worden.” Dat komt dan vaak aan het einde van zo’n dag, onderweg naar huis of eenmaal thuis. “Daar vecht ik niet tegen. ‘Ervaar het maar’, denk ik dan, want die emoties mogen er gewoon zijn.”

Waar ze tegenop ziet? “Het overlijden van een kind lijkt mij erg moeilijk. De leegte die dat achterlaat en het grote verdriet van ouders, broers en zussen en alle anderen. Ik weet ook nog niet hoe ik hiermee om zou gaan en hoe ik mezelf dan kan beschermen tegen al die emoties. Ik denk dat ik er nog niet klaar voor ben, nabestaanden hierin begeleiden. Ook omdat ik nog geen moeder ben.”

Alles draait om aandacht

Sinds september van dit jaar werkt Ilja bij een uitvaartonderneming in Amersfoort. Ze leert veel van haar collega’s. “Hoe ze naar nabestaanden luisteren, hen helpen. Bijzonder om te zien op welke manier zij dat doen. Echt met liefdevolle aandacht. Elke uitvaartbegeleider neemt zichzelf mee in het vak en dat vind ik heel belangrijk. Dat je jezelf bent en op die manier anderen begeleidt. Dan ben je zo echt en oprecht mogelijk.” Ze vindt het fijn dat geen dag hetzelfde is. “De ene dag hebben we gesprekken met families, de andere dag ben je bezig met het maken van rouwkaarten, het regelen van een locatie of muziek voor de uitvaart.” Regelmatig voert ze een wensengesprek. “Steeds meer mensen willen hun eigen uitvaart voorbereiden, hun naasten daarin ontzorgen.” Wat alle dagen gemeen hebben? “Het draait om aandacht, goed luisteren en zorgen dat er ruimte is voor een afscheid dat bij de overledene en de naasten past.”

Waar ze nog een beetje aan moet wennen, is de onvoorspelbaarheid. “Geen 9 tot 17 baan meer hebben en in mijn vrije tijd mijn telefoon in de gaten houden. Nooit meer kunnen voorspellen hoe mijn week loopt. Ik kan wel plannen, maar het loopt altijd anders en dat vraagt flexibiliteit, ook in mijn privéleven. Maar dat is het helemaal waard.”