'Ketikoti is geen ver-van-mijn-bedshow: ook Zwolle heeft banden met slavernij'

Veel witte Nederlanders halen hun schouders op over het slavernijverleden. Zo van: ‘Dat ligt toch lichtjaren achter ons? En ik heb daar persoonlijk niets mee te maken.’

Maar EO-presentator Jurjen ten Brinke denkt daar anders over: “Alle mensen zijn naar Gods beeld geschapen, en Hij heeft ons als broeders en zusters aan elkaar gegeven. Als het om het Nederlandse slavernijverleden gaat, denk ik direct: zou andermans pijn – die velen nog altijd voelen – ook niet ónze pijn moeten zijn? En hun blijdschap niet ook ónze blijdschap?”

Stadswandeling door Zwolle

In het kader van een speciale Ketikoti-viering die de EO eerdaags uitzendt, maakte Jurjen eind mei een stadswandeling door Zwolle met drie mensen: burgemeester Peter Snijders, historicus Martin van der Laan en de Zwolse Shirley Campbell, die zich heeft ingezet om Ketikoti in haar eigen stad op de kaart te zetten.

Zwolle is niet bepaald de eerste stad waaraan je denkt als het over het Nederlandse slavernijverleden gaat, toch?

“Klopt. Eerder aan steden als Amsterdam, Middelburg en Vlissingen. Toch kun je ook in deze prachtige Hanzestad – en trouwens in heel Overijssel – allerlei sporen vinden die ook Zwolle verbindt aan dat pijnlijke stuk uit ons verleden. Heel interessant is bijvoorbeeld het verhaal van een Zwolse admiraal, Jacob Pieter van Braam.

Nu moet je weten dat hij, als christen, ooit tot slaaf is gemaakt in het islamitische Marokko. Na een aantal jaren kwam hij vrij en is hij zelf slavenhandelaar geworden. Hij woonde in een groot, duur huis in de binnenstad. Tegenwoordig is daar een restaurant in gevestigd.”

Is er een ander verhaal dat je bijbleef van deze ‘beladen’ stadswandeling?

“Dan denk ik aan een andere Zwollenaar, Joan Derk van der Capellen. Al in de achttiende eeuw zag hij dat er te weinig gelijkwaardigheid was in de provincie Overijssel tussen werknemers en werkgevers, en dat mensen uitgebuit werden in onder meer de lokale industrie en landbouw. Tegelijk had hij ook een scherp oog voor wat er overzee gebeurde, en schreef hij – omdat ook daar gelijkwaardigheid in het geding was – een pamflet waarin hij fel van leer trok tegen slavernij en slavenhandel.”

Dus al vóór de officiële afschaffing van de slavernij stelde hij misstanden aan de kaak?

“Precies. Dat vind ik heel inspirerend, juist ook voor onze tijd.”

In welke zin?

“Hij sprak zich uit tegen onrecht en oneerlijkheid. Daarin vind ik hem een voorbeeld. Ook als het gaat om iets waar je niet zélf mee wordt geconfronteerd.”

Opkomen voor een ander

Peinzend: “Als witte mensen tappen we, als we eerlijk zijn, vaak toch een beetje uit het vaatje van: laat zwarte mensen maar opkomen voor zwarte rechten. Terwijl Van der Capellen ‘gewoon’ opkwam voor een ander. Een inspirerend verhaal, en een les voor ons vanuit de geschiedenis.”

Wat besprak je specifiek met Shirley Kambel?

“Onder andere haar betrokkenheid bij Ketikoti, als afstammelinge van tot slaaf gemaakten. Ze kwam zo ontspannen op mij over, dat ik daarnaar vroeg. ‘In het westen van het land is men vaak zo gepolariseerd als het hierover gaat’, zei ze. ‘Dat helpt niet. Waardigheid en wederzijds respect wel.’ En wat ik mooi vond, is dat Shirley benadrukte dat de geschiedenis van slavernij óók iets van menselijke veerkracht laat zien, hoop en doorzettingsvermogen. Ze gelooft dat kennisnemen van het verleden ons kan helpen ons leven nu positief vorm te geven. Kortom: niet alleen terugblikken, maar ook vooruitblikken.”

Ketikoti voelt voor veel Nederlanders als een ver-van-mijn-bedshow. Hoe is dat voor jouzelf?

“Voor mij is het dat zeker niet meer. Mijn betrokkenheid bij eerdere vieringen en de tv-uitzendingen speelt daarbij mee, maar ook het feit dat ik in Amsterdam woon, leef en kerk. Als ik bij mijn broeders en zusters in onze gemeente Hoop voor Noord pijn proef als het hierom gaat, kan ik dat niet afdoen met: ‘Oké, maar slavernij is hooguit iets van onze verre voorouders…’”

Wat zou jij zeggen tegen mensen die denken: ‘Alles goed en wel, maar zo’n Ketikoti-viering, daar ga ik echt niet naar kijken’?

“Kom buiten je bubbel, kijk en luister gewoon eens mee. Al is het maar omdat het christendom in Nederland verkleurt. Veel witte kerken zijn gekrompen, zwarte kerken groeien. Ruim een miljoen christenen met een migratieachtergrond – vaak al behorend tot de derde generatie – maken dit onderwerp relevant. En als lichaam van Christus horen we bij elkaar.”

Uitzending: Zondag 29 juni 2025, 11.05 uur, NPO 2 (EO