Lazarus staat op | Denk zelf na, aldus de rabbi

Denk zelf gewoon even na, aldus de rabbi – PopUpGedachte woensdag 9 februari 2022

We waren er thuis vrij heilig van overtuigd dat als je zondag nog ging leren, dat het dan echt niet zou helpen voor je examen. Er rustte geen zegen op, want zondag was een rustdag. En als je stiekem porno had gekeken, kon je erop rekenen dat er de volgende dag van alles mis zou gaan, want ja, je had iets heel fouts gedaan. Zo voelde dat. Het zou niet per se God zijn misschien die dan direct al straffende uit ging halen, maar het was in elk geval eigen schuld. En zo waren er nog wel een aantal dingen te bedenken waar een bepaalde magie aan hing; je moest je aan de regels houden, anders liep het slecht met je af. Dat lijkt alles te maken te hebben met een religieuze opvoeding, maar ik leerde pas veel later dat je helemaal geen religie nodig hebt om je schuldig te voelen. Dat lukt ook prima zonder. Eigen schuld, je de haren uit je hoofd trekken, omdat je iets doms gedaan hebt en nu vast de wereld of iedereen of het heelal of karma of wat dan ook zich tegen je keert. Bijgeloof zit diep.

En vandaag is dat hoe Jezus min of meer de spijswetten, het reine en onreine eten, van zijn tijd lijkt te typeren. Bijgeloof. Tenminste als je denkt dat je echt rein of onrein wordt van rein of onrein eten. Het kan nog steeds een functie hebben, een maatschappelijke functie of een bepaalde mate van gezondheid – varkensvlees is nou eenmaal niet het gezondste vlees. Maar religieus onrein ervan worden? Voor de Eeuwige? Dit staat er:

"Nadat Hij de menigte weer bij zich had geroepen, zei Hij: ‘Luister allemaal naar Mij en kom tot inzicht. Niets dat van buitenaf in de mens komt kan hem onrein maken, het zijn de dingen die uit de mens naar buiten komen die hem onrein maken.’ Toen Hij een huis was binnengegaan, weg van de menigte, vroegen zijn leerlingen Hem om uitleg over deze uitspraak. Hij zei tegen hen: ‘Begrijpen ook jullie het dan nog niet? Zien jullie dan niet in dat niets dat van buitenaf in de mens komt, hem onrein kan maken omdat het niet in zijn hart, maar in zijn maag komt en in de beerput weer verdwijnt?’ Zo verklaarde Hij alle spijzen rein. Hij zei: ‘Wat uit de mens komt, dat maakt hem onrein. Want van binnenuit, uit het hart van de mensen, komen slechte gedachten, ontucht, diefstal, moord, overspel, hebzucht, kwaadaardigheid, bedrog, losbandigheid, afgunst, laster, hoogmoed, dwaasheid; al deze slechte dingen komen van binnenuit, en die maken de mens onrein." Marcus, hoofdstuk 7.

Dat zijn nogal uitspraken. Secularisatie, mede mogelijk gemaakt door de rabbi van Nazareth, degene die de Zoon van God genoemd wordt, verpersoonlijking van de Eeuwige op aarde, raakpunt van hemel en aardsheid. Voor vele van zijn tijdgenoten een rabbi, zij het nogal een bijzonder geval. En hij zegt: weet je wat je onrein maakt? 'Boze gedachten, ontucht, diefstal, moord, echtbreuk, heb­zucht, kwaadaardigheid, bedrog, losbandigheid, afgunst, godslastering, trots, lichtzinnigheid. Al die slechte dingen komen uit het binnenste en bezoedelen de mens.'

Kun je nog eens naar kijken naar al die woorden en wat ze betekenen. Het punt dat hij maakt: je zit te denken dat je onrein wordt, omdat je niet je aan oppervlakkige voorschriften houdt. Je zondag, je manier van bidden, je bloemetje voor je partner, de voorgeschreven manieren van doen. Maar dan peil je niet diep genoeg. Hij zegt ook niet dat ze dienen als reminders, of hulpmiddelen. Volgens de evangelist schaft hij ze min of meer af. ‘Zo verklaarde hij alle voedsel rein’. Je doet je best maar met dat eten, de man van Nazareth begint aan een nieuw tijdperk waar de hulpstukken worden weggegooid of men nu al kan lopen of niet. Dan leer je maar lopen, met vallen en opstaan. Want de hulpstukken beginnen in de weg te zitten. Ze worden een doel in zichzelf.

De man van Nazareth heeft nogal een groot vertrouwen in de mens, zo lijkt het. Of misschien is het anders: hij staat op een punt in de geschiedenis waarop geconcludeerd kan worden dat de middelen die bedacht zijn om te voorkomen dat er fouten worden gemaakt – religieuze rituelen, reminders aan de goddelijke opdracht – weer een eigen leven gaan leiden en je blijkbaar niet kúnt voorkomen dat het misgaat. Dus dan maar terug naar de eigenlijke gedachte van wet- en regelgeving, van rituelen en vormen: liefhebben van de Eeuwige boven alles en de naaste als jezelf. Daarin zit alles; de rest is een hulpstuk. En mocht je geen idee hebben bij de Eeuwige, dan is de naaste altijd voorhanden. Wie die werkelijk leert liefhebben, heeft wellicht ook al de liefde aan de Eeuwige vervuld. Het is een soort ontheiliging van alles, of juist heiliging van alles – op weg naar een wereld waar de hemel geen andere dimensie is, maar onder ons bestaat. Op aarde.

Tot zover de gedachtenspinsels van vanochtend. Verkennend, hopend, zoekend en tastend. In elk geval een hele goede woensdag gewenst. En vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.