Lazarus staat op | Theatrale logica

Theatrale Logica - PopUpGedachte 13 oktober 2020

Zouden we het vergeten zijn? Of ontwend? De logica van het theater? Of komt het doordat er zoveel professioneel theater is dat we gewoon theater noemen en zoveel hobby en spel dat echt theater heet. Het lijkt erop dat het voor de oude profeten, voor Jezus van Nazareth, voor de woestijnvaders, allemaal heel logisch was om theatraal te handelen. Terwijl anno nu alleen nog iemand als Thierry Baudet in legeruniform aantreedt in de Tweede Kamer om een punt te maken. Binnen theater heb je natuurlijk dan ook nog interessant en minder interessant theater, natuurlijk.

Waar is het theater gebleven? Ik mis het een beetje. Ik ben opgegroeid in een religieuze wereld waarin allerlei beelden langskwamen, maar ze bestonden slechts uit woorden. Knappe woorden soms, grootse schetsen, diep bestudeerd, maar altijd woorden. Het theater-element was elke zondag hetzelfde. Zitten in rijen, binnenschrijden van de kerkenraad, een handdruk voordat de dominee zich kon losmaken uit die groep en de preekstoel statig kon bestijgen.

Allemaal theater, met betekenis, maar zonder ooit af te wijken en dus gebruik te maken van de mogelijkheden die theater biedt. En met dat het niet gebeurt, verdwijnt ook het gevoel ervoor. Dan krijgt theater een slechte naam. Alsof het hol is en leeg, alsof het aandachttrekkerij is of nep. Alleen voor de kinderen mocht het nog, dan wordt er wel eens iets tevoorschijn gehaald, een grap gemaakt, de preekstoel werd ervoor verlaten, de vloer werd betreden en er werd wat gespeeld, soms goed, soms slecht, maar theater.

Voor volwassenen was er niets. Het was al heel revolutionair als de dominee een beeld meenam dat het voorbeeld wat hij gebruikte, kracht bij moest zetten. Dan had hij een voorbeeld over een boot en warempel, hij had een bootje bij zich. Of over een baksteen en ja hoor, daar kwam een baksteen tevoorschijn. Aanschouwelijk onderwijs. Een kleine teen heel voorzichtig in het water van het theater.

Terwijl we er allemaal zo behoefte aan hebben. Om te kunnen zien, ervaren, voelen, horen, ruiken desnoods. We hebben al die zintuigen, een heel lijf. En we parkeren in de kerken die hele machtige machine vol mogelijkheden in een stoel waarin het zo weinig mogelijk mag bewegen, waarin er niets te zien is voor de ogen, en mag het hoofd proberen vat te krijgen op de woorden en een reactie plaatsvindt in het zingen. Dat is nog wel krachtig trouwens, dat zingen brengt opeens iets. Daar gebeurt iets van theater, als het goed is.

Vandaag lees ik dit over de rabbi van Nazareth: In die tijd nodigde een Farizeeër Jezus uit de maaltijd bij hem te gebruiken. Hij trad dus binnen en ging aanliggen. Toen de Farizeeër dat zag, stond hij er verwonderd over, dat Jezus niet eerst voor de maaltijd de wassingen verricht had. Maar de Heer sprak tot hem: 'En gij dan, Farizeeer, gij maakt wel de buitenkant van beker en schotel schoon, maar van binnen zijt ge vol van roof en slechtheid. Dwazen! Heeft Hij die de buitenkant maakte ook niet de binnenkant gemaakt? Geeft liever wat erin is als aalmoes; dan is voor u alles rein.

Die entree is zo mooi. En zo dwars ook trouwens. Alle essentiële reinigingsrituelen en de beste rabbi loopt als een olifant door de porseleinkast. Het is moeilijk voor te stellen hoe dwars dit is, maar het lijkt toch een beetje als iemand die uit een regenbui doorweekt het huis van de gastheer binnenstapt en al druppend met jas aan en schoenen vol water aan de tafel gaat zitten waar alles gedekt staat, kaarsen aan, mooi tafelkleed en terwijl iedereen nog om de tafel cirkelt wachtend op het aan-tafel sein, neerploft en met zijn druipende kleren met z’n handen begint te eten uit de schalen die veelbelovend stonden te dampen op het damasten kleed.

Eerst het theater, daarna de toelichting. De rabbi is heus niet tegen die regels, maar heeft de aandacht nodig. Is dat aanstellerij? Het ligt eraan wat je gewend bent. Je kunt ook zeggen dat het een mooie manier is om een verhaal te vertellen. De profeten deden het zo, de woestijnvader Mozes de Donkere die erbij werd geroepen om een zogenaamde zondaar te veroordelen, kwam met een enorme mand op zijn rug met zoveel stenen dat ze er links en rechts uitvielen en zei: 'Kijk, mijn fouten laten een spoor achter, maar ik zie het zelf niet. En juist vandaag ben ik naar jullie gekomen om een oordeel uit te spreken over de fout van iemand anders.'

Een pleidooi voor theater deze morgen en voor de gevoeligheid voor theater. Omdat we niet gemaakt zijn om enkel rationeel te analyseren, maar om te voelen en te verbeelden, om te handelen en al doende te ontdekken. Tijd om te spelen en te leren van het spel. Hoe dan? Nou, al doende.

Tot zover vandaag. Een hele goede dinsdag gewenst, en vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.