Lazarus staat op | Draai de vraag eens om

PopUpGedachte maandag 7 oktober 2019 –  Draai de vraag eens om

Een hele goedemorgen op deze maandagmorgen en welkom bij de PopUpGedachte van Lazarusstaatop.nl.
Blij dat je luistert. In Lazarus staat op neem ik voor dag en dauw de tijd om een uurtje te filosoferen over een oude christelijke tekst, elke werkdag, om zo die werkdag bewust te beginnen. Het resultaat ervan deel ik met je, wie weet kun je er zelf ook iets mee.
Dit is de PopUpGedachte van maandag 7 oktober 2019: Draai de vraag eens om.

Tot hoever reikt mijn verantwoordelijkheid? De aloude vraag van de mens die het allemaal niet helemaal overziet en het toch goed wil doen. Dat willen we graag, het goed doen. Het is een van de gedachten die ik over heb gehouden aan de artikelen van Rutger Bregman, journalist bij de Correspondent en op een bepaalde manier onderzoeker van de aard van de mens. Recent kwam zijn boek uit met de stelling dat de meeste mensen deugen; iets waar hij al die tijd al bouwstenen voor aan het verzamelen en bewijslast voor aan het creëren was. En dat we het zo graag goed willen doen, is onderdeel van die bewijslast. Want als we slechte mensen waren, zouden we het dan graag goed willen doen? 

Op deze maandagochtend lees ik de teksten van de dag. Oude Bijbelteksten met archetypische vragen en oud-christelijke antwoorden. Het is nog donker buiten en het is stil in huis. Ik hou hiervan. Van deze ruimte in mijn leven. Een moment waarin niets hoeft, behalve me afvragen wat die oude teksten vandaag betekenen en daar wat over filosoferen. Al schrijvend. Bij het lezen van de teksten vormt zich een vaag idee, al schrijvend wordt dat concreter en concreter en vandaag het over de vraag naar het goede en de omkering die Jezus van Nazareth voorstelt. Omdat het goed willen doen, ook zomaar kan leiden tot lelijkheid, omdat het goed willen doen zomaar beroerde gevolgen heeft. Dat werkt zo.

Rabbi Jezus van Nazareth is net tot de conclusie gekomen samen met een geleerde dat de basis van goedheid het liefhebben van het goddelijke, de Eeuwige en de naaste is. Waarop de geleerde vraagt: maar wie is dan mijn naaste? Wat een vreemde vraag is omdat de realiteit je dat toch wel leert. Behalve als het een vraag naar de reikwijdte is. Als ik goed mijn naaste wil liefhebben, wie moet ik daar dan allemaal bij rekenen? Mijn familie waarschijnlijk, mijn buren, mijn voetbalclub, kerk, landgenoten. Maar waar ligt dan de grens?

Beste rabbi, van wie mag ik zeggen dat ik niet meer hen net zo hoef lief te hebben als mijn buren? Daar komt het lelijke uit het verlangen naar het goede naar boven. Niet onaardig of veroordelend bedoeld, maar je kunt de vraag ook lezen als: wie mag ik uitsluiten? Want ik wil een goed mens zijn en weet dat iedereens last dragen teveel is.

Het is de vraag naar de grens. Het is de vraag die terugkeert in migratiepolitiek en in hulpverlening. ‘We kunnen hier niet heel Afrika opnemen.’ Los van het feit dat er maar een heel klein groepje uit Afrika richting Europa komt om veiligheid of toekomst, wordt hier een grens getrokken. We zijn naasten, maar er is een grens en die loopt ergens ter hoogte van de Middellandse Zee omdat het anders teveel wordt. We moeten eerst voor onze eigen ouderen zorgen. Het hemd is nader dan de rok. Daklozen die teveel gebruiken, moet je niet opnemen in het zorgsysteem, want dan kun je bezig blijven. Er is een grens. En we discussiëren dan over de grens. Machtig interessant, maar ook lelijk. 

Het is de vraag van de politiek, ook van politieke vrienden. Zij zeggen dan dat je realistisch moet zijn. He draagvlak en de draagkracht in de gaten moet houden. En de realist roept dan: tot hier en niet verder. De idealist (waar je toch ook JC van Nazareth onder zouden kunnen scharen) zou dan roepen: niets daarvan, alles en iedereen, geen grenzen, je doet je best maar. Waarop de realist de schouders ophaalt, omdat er met de idealist niet te praten valt en doorgaat met het politieke handwerk. En de idealist zijn protestbord weer oppakt en de leuzen aanheft. Beetje karikaturaal, maar je begrijpt wat ik bedoel.

Punt is dat de rabbi in dit verhaal geen grens aangeeft, maar ook geen grenzeloosheid bepleit. Hij gaat niet mee in de vraag van de man die het goed wil doen. De geleerde vraagt aan de rabbi naar een overzicht, een blauwdruk, een haalbare kaart. De rabbi trekt de man op aarde en vertelt over een barmhartige Samaritaan die een neergeslagen Joodse man met gevaar voor eigen leven uit de goot haalt, verzorgt, naar een herberg brengt en voor hem betaalt.

De rabbi zegt niet dat de Samaritanen dus binnen de definitie ‘naaste’ vallen, hij zegt niet dat de hele wereld je verantwoordelijkheid is. Hij trekt de geleerde, de politicus, de wetenschapper en de journalist terug naar de aarde en zegt: ik heb geen rekensom voor je met de hoeveelheid ‘naasten’, ik praat niet met je over draagvlak en draagkracht. Ik vraag je om naaste te zijn. Punt. Zoals die gehate vijand van je dat soms is. Wees dat evenzo.

Maar voor wie allemaal? Dat zal de dag je leren. En wat moet je dan als politicus? Naaste zijn. En als activist? Naaste zijn, zoals de PVV-stemmende buurman naaste is voor zijn of haar buurman. En als rechtse eigen-volk-eerst denker? Naaste zijn, zoals het Marokkaanse schoffie dat is voor een leeftijdsgenoot op school. Misschien is er geen politiek op te bedrijven, op dit soort uitspraken. Maar er is wel mee te leven op een maandag als deze. 

Tot zover vandaag. Meer PopUpGedachtes op Lazarusstaatop.nl en de mogelijkheid om je te abonneren. Voor nu, vrede en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.