Lazarus staat op | Vrouwen en kinderen eerst

Vrouwen en kinderen eerst – PopUpGedachte maandag 18 mei 2020

Het is altijd tricky om over de plek van mannen en vrouwen te praten. Om überhaupt daarin verschil te zien, al zal niemand de biologische kant ontkennen. Maar daar houdt het dan zo ongeveer ook wel op qua overeenstemming. En terecht dat hier discussie over ontstaat, veel te lang is er op ellendige wijze gebruik gemaakt van die biologische verschillen om de vrouw niet als volwaardig mens te beschouwen. Het is nog niet zo lang dat er sprake is van stemrecht en van andere gelijke rechten. En we zijn er ook nog lang niet. Kinderen lijken al langer bevoorrecht. Waren die in oude tijden nog volkomen irrelevant tot ze enige vorm van volwassenheid bereikten; nu onderhandelen we met onze slimme kinderen over hoe we de opvoeding eens zullen aanpakken.

In de tijden waarin veel van die christelijke spiritualiteit is ontstaan, was er absoluut nog geen sprake van stemrecht of van recht überhaupt. Mannelijk gedomineerde samenlevingen, waar de vrouw een rol had als moeder en vrouw van. Ik ben geen expert in man-vrouw verhoudingen van die tijd, maar het geen pretje zijn geweest. Voor vrouwen. Ook de grote mannen uit de Bijbelse tijden zijn toch veelal mannen, koningen hebben wel een veelheid aan vrouwen, maar vrouwen met een harem aan mannen komen toch echt niet voor.

Al valt er bij nadere lezing iets op. Het is wat moeilijker te zien voor de westerling die al een beetje gewend is aan het idee van gelijke rechten en een minder scherpe man-vrouw verdeling. Het lijken steeds de vrouwen te zijn die vooraan staan. Misschien niet overal, maar ze zijn er steeds maar weer. Als eerste, zo lijkt het.

Het valt me op als ik dit fragmentje lees over het ontstaan van de vroeg-christelijke beweging. Paulus en Silas, grondleggers van dit eigenwijze gedachtengoed, reizen rond de Middellandsse zee en komen aan in een stad me de naam Filippi. En dan staat er: “In die stad bleven we enkele dagen. Op de sabbat begaven we ons buiten de poort naar de rivieroever, waar we dachten dat een bedehuis was. We zetten ons neer en spraken de vrouwen toe die er bijeengekomen waren.” Vervolgens wordt Lydia onderdeel van de beweging en een belangrijke drager ervan.

Hier zijn het vrouwen die samenkomen, vrouwen die de boodschap oppakken en verder brengen. Het waren vrouwen die als eerste ontdekten dat de man van Nazareth niet meer in zijn graf lag, de eerste vertellers van het bizarre verhaal dat de dood geen grip had op het goede zelf. Het was Maria die het verhaal mocht gaan dragen dat de wereld zou veranderen, haar man Jozef moest goed voor haar zorgen. Dat was zijn rol. Het was Eva die in het allereerste verhaal uit de Bijbelse traditie wel wilde weten wat goed en kwaad was. Een verhaal dat vaak werd gebruikt om de vrouw weg te zetten, terwijl het natuurlijk hetzelfde principe is als het ontdekken van een opstanding. De vrouw is er als eerste bij. Je zou kunnen zeggen: waar de vrouw gaat, gaat de toekomst. En dat is ook biologisch nog niet eens zo gek gedacht. Vervolgens komt dan de man die ook z’n taak heeft en die dan al dan niet brallerig, bezitterig, machthebbend, of liefdevol, dienend en zorgend invult. In de verhalen dan, hè? Die hele oude. Voordat je me verdenkt van strikte man-vrouw verhoudingen!

Vrouwen eerst. Te vaak en met teveel regelmaat om toeval te zijn. Een vriendin van mij zei laatdunkend: 'Ach, in die oude bijbelse verhalen is de vrouw moeder of hoer. Patriarchale troep, die teksten van je'. En ook dat komt voor. Maar Lydia, de trotse zakenvrouw vandaag, de Paradijselijke Eva en de ontdekkers van de Opstanding – wat dat ook geweest moge zijn – waren dat niet voor zover we weten. Ze waren er het eerste bij. Jezus van Nazareth voegt daar nog eens kinderen aan toe als hij een van die kleintjes bij zich roept, die zijn onderwijs verstoren door er steeds omheen te hangen omdat ze vermaakt willen worden. Hij plaatst die in het midden en zegt: wie niet wordt als één van hen, die past niet in het toekomstbeeld dat ik jullie schets.

Vrouwen en kinderen eerst. Niet alleen in de reddingsboten, maar in de hele geschiedenis. Ook in de oude christelijke teksten worden steeds weer bommetjes gelegd onder patriarchale eigendunk. En terecht. We kunnen niet zonder elkaar. En er zijn steeds opnieuw vrouwen nodig die voorop gaan. 

Tot zover vanochtend. Een hele goede maandag gewenst, en vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.