Lazarus staat op | Geen idee meer hoe en wat

Geen idee hoe en wat – PopUpGedachte maandag 7 juni 2021

Aankomende woensdag geef ik samen met Melvin, mijn stagiar, voor het eerst een eigen cursus. Over activisme en hoe je idealen om kunt zetten in actie. En ik vraag me af waarom ik ook alweer zo’n weerstand heb tegen het woord activisme en zovelen met mij. Je wilt niet zomaar activist genoemd worden. Sommigen hebben zich ermee verzoend dat ze dat nu eenmaal zijn, zoals ik soms, ze hebben een manier van interpretatie van dat woord gevonden dat werkt, maar het blijft een beetje jeuken. En misschien wel hierom: activisme is op een bepaalde manier in ons hoofd gekoppeld aan intellectuele luiheid, aan oogkleppen, aan makkelijke, schreeuwerige antwoorden en met deugen. En dat is niet geheel onbegrijpelijk. Wie z’n punt wil maken tegen de heersende machten vanuit een positie van onmacht, moet vaak werken met soundbytes en scherpe leuzen. Je hebt even de aandacht nodig. De geur van ‘weten hoe het zit’ hangt eromheen. Nuance is ver te zoeken en er is geen moment waarop je publiek kunt zeggen: ik weet het ook niet. Bij de pakken neerzitten is einde verhaal.

Vandaag lees ik een beroemde quote van Jezus van Nazareth die zegt dat juist voor de mensen die bij de pakken neer zijn gaan zitten, er hoop is. Tenminste, zo zou je het kunnen lezen. Dit staat er in de eerste strofe uit die wereldberoemde Bergrede.

Toen Jezus deze menigte zag, ging Hij de berg op en, nadat Hij zich had neergezet, kwamen zijn leerlingen bij Hem. Hij nam het woord en onder­richtte hen aldus:
'Zalig de armen van geest, want aan hen behoort het Rijk der hemelen.

Wat zijn armen van geest dan? De meeste theologen verwijzen naar armoede. En dat is alleszins mogelijk. Maar het kan ook dit zijn: dat armen van geest degenen zijn die de uitdagingen van de wereld hebben gezien, het falen van de mens, het onvermogen van jezelf om te leven zonder zelf dader te worden van datgene wat je publiekelijk afkeurt.

Zalig hij of zij die beseft dat de kans dat door hard genoeg werken, slim genoeg organiseren, het verkrijgen van macht of voldoende geweld, de wereld wel te redden is. Als we nu maar dit of dat. Dat zijn de rijken van geest, die verzinnen wel een manier, door roeien en ruiten, maar zij zullen het fiksen. Je kunt zomaar houden van die attitude, want er zit tenminste hoop in. En toch, het is ook de houding waarmee een toeslagenaffaire-drama begint. Want er waren mensen die misbruik maakten van een goede regeling, Bulgaren in dit geval, die hier naartoe kwamen, toeslagen opstreken en weer vertrokken. Dat zouden we keihard aanpakken, dichttimmeren dat lek, en op verschrikkelijke wijze werden mensen de dupe. Het is de houding waarmee muur na muur gebouwd wordt aan onze grenzen of mensen in nood worden teruggeslagen tot ver achter de Europese grens, want we zullen hen buiten houden. Dat kunnen we heus.

Zalig degenen die het ‘we fiksen dit wel ff’ hebben opgegeven en de verwevenheid van goed en kwaad in de wereld in de ogen hebben gekeken. Die zien dat hun eigen handen met de beste bedoelingen keiharde schade kunnen aanrichten. Met hen wil ik op pad, zegt Jezus van Nazareth. Hen vertrouw ik.

Een beroemde kerkvader, Gregorius van Nyssa, schrijft in de 4^e eeuw: het is onmogelijk om zonder tranen te leven voor degenen die de dingen precies zien, zoals ze zijn. En de bergrede vervolgt met zalig zij die treuren, want zij zullen getroost worden.

Woede, verdriet, frustratie en ja, soms hopeloosheid, zijn soms tekenen van een gezond zicht op de werkelijkheid. Dat is het begin van een leven dat heeft geleerd het op te geven om weer een nieuwe truuk, een nieuwe binnenbocht, een nieuw politiek program in te richten. Wie het einde van de lijn heeft bereikt, heeft misschien genoeg open handen om domweg vandaag de dag lief te hebben en morgen weer. Om helend aanwezig te zijn in de wereld, zonder grote strategiën. Het is de weg van de man van Nazareth. Dat is zijn activisme, dat mogelijk er soms uit ziet als hopeloosheid – omdat het in zoveel vormen en wegen en strategiëen niet meer gelooft. Zalig de armen van geest, want ‘geen idee meer hebben hoe en wat’ is, paradoxaal genoeg, de weg om te gaan.

Tot zover de PopUpGedachte van vanochtend. Een hele goede maandag gewenst, en vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.