Lazarus staat op | Wat zijn onze manieren vandaag?

Wat zijn onze manieren vandaag? – PopUpGedachte woensdag 2 maart 2022

Wat doe je in oorlogstijd? Als het continent waar je woont volkomen in de ban is van een oorlog die elke dag opnieuw weer levens kost, waar koortsachtig wordt vergaderd door alle machthebbers, zowel politiek als in het bedrijfsleven over het stoppen van de agressor en hoe te reageren. En dat laatste is de vraag van iedereen: hoe te reageren. De één zal ongetwijfeld de schouders ophalen en doorgaan met het werk, al zijn dat er niet veel. De meesten zullen bij koffieapparten, tijdens lunch en avondeten en tussen het werk door bezig zijn met de nieuwste ontwikkeling. Aan het begin van een nieuwe zoomcall vraagt iemand of er nog nieuws is, want hij heeft al een uur niet op z’n telefoon kunnen kijken om de liveblogs te verversen. En dan zijn er nog de hulp initiatieven, waar ik gisteren over schreef. Het is overal om ons heen. Zo zijn onze manieren. En vandaag vraag ik me af, op basis van de lezing van de dag, of er ook nog plek is voor rust, voor inkeer. Het is aswoensdag namelijk, tijd om askruisjes te halen voor sommigen en te horen dat we stof zijn en tot stof zullen weerkeren. Een heftige tekst in tijden van atoomdreiging. En belangrijk, want we waren al stof, het leven was al eindig, het niet-bestaan wat ons wacht ooit is niets nieuws, daar komen we vandaan. Dat we leven nu is een uitzondering. 80 jaar leven maar liefst voor sommigen, maar dat is natuurlijk maar een vlekje op de tienduizenden, misschien wel miljoenen jaren, die de aarde oud is. We zijn er maar even. En in dat even voeren we dus oorlog, waarbij het even van militairen en burgers verkort wordt omdat iemand macht over een ander wil uitoefenen en dit dan de meest geëigende weg lijkt. En er geen andere reactie mogelijk lijkt dan eigen mensen opstellen en ook dood en verderf zaaien.

Vandaag schrijft de profeet Joel: “Zo spreekt God de Heer: 'Keert tot Mij terug, van ganser harte,
met vasten, met geween en met rouwklacht. Scheurt uw hart en niet uw kleren, keert terug tot de Heer uw God, want genadig is Hij en barmhartig, lankmoedig en vol liefde, en Hij heeft spijt over het onheil Wie weet, keert Hij terug en krijgt Hij spijt en laat dan zegen achter zich, een meeloffer en een plengoffer voor de Heer, uw God! Blaast de bazuin op Sion, kondigt een heilige vastentijd af, roept een plechtige bijeenkomst bijeen!”

Scheur uw hart. Hoe werkt dat? En waarheen moeten we dan terugkeren? Want komen we daar vandaan dan? Onheil is aanwezig en voor Joel was het eenvoudig. Dat is de hand van God. Voor ons anno nu is dat een stuk ingewikkelder. En dat ontneemt ons dan ook meteen de rituelen. Als je zeker weet dat Wodan of de God van Abraham de burger straft vanwege liederlijkheid, kun je je bekeren, terug naar de tempel, vergeving smeken – en dat helpt. In elk geval voor het hart, denk ik. Maar de seculiere mens, de denker, weet het niet zo goed. En misschien hoeft dat ook wel niet. Je zou ook zonder ‘weten’ terug kunnen keren naar het ritueel. Of dat nu een askruisje is of het smeken om vergeving. Al is het maar even. Dat we beseffen dat we het verkloten als mens, steeds opnieuw. Dat de ‘human propensity to fuck things up’ – de definitie van zonde volgens Francis Spufford – de menselijke neiging om de boel te verkloten – weer eens de overhand heeft gekregen. En dat we nu met man en macht proberen recht te zetten, te beschermen, slachtoffers op te vangen, paal en perk te stellen.  En daar hoort gebrokenheid van hart bij, zo af en toe en tussendoor. En met gebrokenheid van hart komt dankbaarheid. Dankbaarheid voor de ander, voor de liefde die er wel is, voor de schoonheid die is overgebleven. Voor de kracht van vreedzaam verzet, voor gezamenlijkheid. Voor de vogel die kwettert en het licht dat er is, want dat is er ook.

Dus ik presenteer met mijn collega’s ons nieuwe boek vanavond. ‘Onzeker Weten’ heet het en misschien is dat wel wat ons een beetje rust kan geven. Niet de Onzekerheid, niet het Weten maar een kwetsbaar onzeker, zoekend weten wat ons verbindt en richting geeft. Juist in tijden als deze.

Tot zover vandaag. Een hele goede woensdag gewenst, en vrede, hier bij jou en mij, in Oekraïne, Rusland en Europa, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.