Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Ooit beseft wat dit linksige, Egyptische meisje voor een immens offer bracht voor de vrijheid?

Deel:

Hoe laat je de Bijbel steeds opnieuw tegen je spreken? Hoe kun je nieuwe dingen ontdekken in verhalen die je al (lang) kent? Alain geeft twee tips en vertelt over Mut, de Egyptische die Mozes uit het water viste.  

Hoe houd je het Bijbellezen fris? Dat vroeg ik me af toen ik mijn speech voor de Lazarus-tour voorbereidde. Ik kwam op twee praktische tips.

Tip 1: koppel twee verschillende verhalen aan elkaar en kijk wat er gebeurt. Zoiets deed ik in dit blog met de verhalen van Noach en Jezus’ discipelen.

Tip 2: lees je lievelingsverhaal en leef telkens weer mee met een ander personage.

Een van mijn lievelingsverhalen is de Exodus, de uittocht van het volkje Israël uit angstland Egypte. Ik besloot om een verhaal te schrijven vanuit het perspectief van de Egyptische vrouw die het leven van Mozes redt. Ooit weleens stilgestaan bij haar lot?

Linksig, Egyptisch meisje

Ik wilde haar Mut noemen, naar de Egyptische moedergodin. Mut is, zoals Thierry Baudet ze graag noemt, een linksig meisje en toevallig ook de dochter van de farao. Ze kijkt met een schuin oog naar de megalomane bouwprojecten van haar vader – waar wil je voor compenseren, pap?  die door Hebreeuwse slaven met bloed worden bekocht. De dure kleding die ze als prinses moet dragen worden geweven door hun dag en nacht in de hitte werkende vrouwen. Dat steekt haar ergens wel.

Als ze bij het wassen in de Nijl een Hebreeuwse baby voorbij ziet drijven, is dit haar kans. Eén kindje kan ze redden, één Hebreeër kan ze laten delen in haar Egyptische privilege. Mozes noemt ze het kindje – opgeviste – want ze heeft er eentje uit het water van de dood kunnen hengelen. De farao laat het gaan en gedoogt die ene huis-Hebreeër als curieuze hobby van zijn eigenwijze dochter.

Geen Egyptenaar, geen Hebreeër

Natuurlijk is het onhoudbaar, want Mozes wordt ouder en kan zich geen Egyptenaar voelen zolang zoveel mensen die op hem lijken door datzelfde Egypte worden onderdrukt. Hij kan zich ook geen Hebreeër meer voelen, want hij is gedomesticeerd door de goede bedoelingen van zijn surrogaat-Mutti. De tot slaaf gemaakte bloedverwanten zien hem liever gaan dan komen.

Dus verliest Mut haar geadopteerde zoon. Eerst vlucht hij de woestijn in, dan komt hij terug als rebellenleider. Het onrecht van het imperium, haar vaders imperium, lijkt intussen alleen maar erger te worden. Je hoeft niet in God te geloven om te zien dat het tenhemelschreiend is. De mensen vallen bij bosjes en zelfs de natuur komt in opstand tegen de uitputtingsindustrie van de nieuwe farao, misschien Muts broer. Het water is niet drinkbaar, vreemde ziekten duiken op – het lijkt wel kikkers te regenen.

Alle welvaart vertrekt door de zee

Uiteindelijk sterven zelfs alle eerstgeboren kinderen van alle Egyptenaren. Uit wanhoop geeft elk gezin wat goud mee aan Mozes en laten ze de Hebreeërs gaan om erger te voorkomen. Het grote rijk is ingestort. Hun kinderen zijn dood en hun welvaart zien ze door de zee trekken, op weg naar een eigen Beloofde Land. Als de broer van Mut in een laatste testosteron-opvlieger met een leger achter Mozes aantrekt, verdrinkt hij met zijn strijdkrachten in de zee.

Van God zeggen ze wel dat hij zijn zoon offerde voor de vrijheid. Mut raakte eerder al haar vader en nu ook haar broer en haar geadopteerde zoon kwijt voor datzelfde ideaal. Pasen en Pesach, geen bevrijdingsverhalen zonder immense offers. Wat heeft Mut gedacht, hoe heeft ze zich gevoeld, hoe kon het leven voor haar ooit verdergaan? We tasten in het duister. Het verhaal van de Uittocht vanuit een bizar perspectief.

Dura_Europos_fresco_Moses_from_river-300x187

Een dochter met afkeer van het beleid van haar vader

Vergeef me mijn religieuze analfabetisme, maar de andere tradities hebben natuurlijk al veel eerder nagedacht over Mut. Bij de joden heet ze geen Mut, maar Bithiah. Bat-Yah, dochter van de Heer. Het verhaal gaat dat ze de oudste dochter van de farao was, maar aan de plaag ontkwam omdat God haar als zijn dochter had geadopteerd. Als beloning voor het adopteren van Mozes.

Volgens de joodse Midrasj, zo lees ik, was ze een vrome vrouw die van jongs af aan een afkeer van het goddeloze rijk van haar vader had. Daarom baadde ze zich altijd in de Nijl: als een soort doop-achtig reinigingsritueel. Later zou ze met Mozes meetrekken richting het Beloofde Land. En verrek: in een geslachtsregister in Kronieken treffen we Bitja, ‘dochter van de farao’, die met ene Mered trouwt. Om het allemaal kloppend te krijgen zegt de traditie dat die Mered eigenlijk Kaleb is, een van de eerste verspieders die het Beloofde Land verkennen. Eind goed, al goed voor Bithiah.

Asiya_finds_Moses-300x151

Een volmaakte vrouw

Ook in de islam bestaat onze ‘Mut’, en wel als Asiya. Ze is een van de vier voornaamste vrouwen in de islamitische traditie. De andere drie zijn de moeder van Jezus en Mohammeds vrouw en dochter. Ik lees dat Asiya en Maria de enige vrouwen zijn die ooit volmaaktheid bereikten.

Volgens de koran zou Asiya niet de dochter, maar de vrouw van de farao zijn. Ze adopteert Mozes, net als in het Bijbelverhaal, en aanbidt stiekem de monotheïstische God van de Hebreeërs omdat ze een afkeer heeft van de godsdienst van Egypte. In dit verhaal loopt het niet zo mooi af voor de goede vrouw: ze sterft als martelaar in opdracht van haar eigen echtgenoot.

Het heilige proces van inkleuren

Natuurlijk ben ik dus niet de eerste of de enige die het rijke Bijbelverhaal eens vanuit een ander personage wilde bekijken. Er zijn rijke overleveringen van gelovigen in alle tijden en plaatsen die de gaten in de teksten probeerden op te vullen door de verhalen van de vergeten personen wat meer in te kleuren. Dat levert dan weer schitterende dramatiek op naast de verhalen die je zo langzaamaan wel kunt dromen.

Mut, Bithiah, Asiya of Merrhoe, zoals de patriarch van Antiochië haar noemde in de 4e eeuw na Christus? Je zegt het maar. Het inkleuren van de meest geliefde Bijbelverhalen is een heilig proces dat ik nooit wil loslaten – omdat het voordat ik het door heb, mijn eigen leven weer kleur geeft.

Voor welk Bijbelpersonage in de marge ga jij een naam en verhaal bedenken?

Afbeelding boven: uit The Prince of Egypt

Geschreven door

Alain Verheij

--:--