'Maar verlos ons van de ratio...'

Verwoestend beschadigd
Wat is vertrouwen verschrikkelijk moeilijk voor iemand die verwoestend beschadigd is. Als papa en mama onbetrouwbaar en onveilig waren, dan is vertrouwen krijgen in een ander wel heel moeilijk. De professionals noemen dit een hechtingsstoornis en het gevolg is vaak een onvermogen om intieme relaties op te bouwen.

In het hoofd gevlucht
Het leven van deze beschadigde mensen speelt zich vooral af in hun hoofd, en minder - of helemaal niet - in hun hart. Zeker als ze naast de onveilige hechting ook nog eens trauma’s hebben opgelopen. De angst, pijn en eenzaamheid die ze meemaakten, waren te veel om op dat moment emotioneel te doorleven. Ze zijn in hun hoofd ‘gevlucht’ om te overleven.

“Het is dus niet gek dat we het vaak zo lastig vinden met Hem een intieme relatie op te bouwen.”

Met de Bijbel ons verstand voeden
Maar ook zonder groot aanwijsbaar trauma, groeien mensen op met een serieuze hechtingsstoornis: onze totale afhankelijkheid van onze tastbare ouders (of andere verzorgers) staat een overgave aan onze echte Vader in de hemel stevig in de weg. Het is dus niet gek dat we het vaak zo lastig vinden met Hem een intieme relatie op te bouwen.

Om ons geloof toch te laten overleven, grijpen we naar onze mentale beschermingsmechanismes. Vooral de rationalisatie is een zeer beproefde methode om geloofszekerheid te krijgen. Die heeft zelfs de voorkeur boven de andere psychologische technieken: we hebben immers een heilig boek tot onze beschikking waarin we oneindig kunnen studeren om ons verstand te voeden.

Theologische afgoderij
Intellectueel grasduinen in de Bijbel kan zo veel bevestiging opleveren dat vertrouwen op de liefde van God totaal overbodig wordt. In een van de vele disputen met de Schriftgeleerden van Zijn tijd, legt Jezus de vinger bij hun theologische afgoderij: “U bestudeert de Schriften en u denkt daardoor eeuwig leven te hebben. Welnu, de Schriften getuigen over Mij, maar bij Mij wilt u niet komen om leven te ontvangen. Niet dat de mensen Mij moeten eren, maar Ik ken u: u hebt geen liefde voor God in u. Ik ben gekomen namens Mijn Vader, maar u accepteert Mij niet, terwijl u iemand die namens zichzelf komt, wel zou accepteren. Hoe zou u ooit tot geloof kunnen komen? Van elkaar wilt u wel eer ontvangen, maar u zoekt niet de eer die de enige God u kan geven.”

Moderne 10 geboden voor de mens
Rationeel bewijs blijkt veel zekerheid te geven. Maar de waarheid moet wel wetenschappelijk aantoonbaar zijn, anders is het onzin en dus onbruikbaar voor het leven. Niet voor niets worden wetenschappers graag uitgenodigd in talkshows. Hun onderzoeksresultaten zijn de moderne 10 geboden voor de seculiere mens. De nationale ‘grootmeester van de ratio’ Maarten van Rossem liet in het televisieprogramma De Slimste Mens (!) zijn visie los op het Oude Testament, dat hij het meest krankzinnige boek noemde dat hij ooit had gelezen: “Het zijn volkomen geschifte verhalen, van een verbijsterende agressie en onvriendelijkheid.”

“Alles wat je niet begrijpt, zet direct je vertrouwensband met God onder druk.”

Intellectuele relatie met God
Met dit soort verstandelijke visies op het leven is het niet verwonderlijk wanneer je als kind van deze tijd regelmatig diepgaand twijfelt aan het bestaan van een niet wetenschappelijk te bewijzen God. Die twijfel meldt zich zelfs gemakkelijk als je dezelfde methode gebruikt als de Schriftgeleerden van weleer. Als je geloof overwegend bestaat uit Bijbelse theorie, dan onderhoud je een zeer eenzijdige intellectuele relatie met God. Je vertrouwen in Hem is dan niet groter dan je verstandelijke vermogen. Alles wat je niet begrijpt, zet direct je vertrouwensband met God onder druk.

Hart, ziel, kracht én verstand
Jezus roept ons op een relatie met God op te bouwen met alle mogelijkheden die we als mens daarvoor ter beschikking hebben: “Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw kracht en met heel uw verstand.” Relaties op basis van deze vier componenten (hart, ziel, kracht en verstand) geven de sterkste verbinding. Zo’n relatie kan tegen een stootje. Als een van de vier aspecten onder druk komt te staan, door bijvoorbeeld onbegrijpelijke of pijnlijke gebeurtenissen, dan kost het niet direct de hele relatie.

Gevoeligste plek in ons mens-zijn
Zo ervaar ik het ook in mijn relatie met diep beschadigde mensen. Als de pijn van de afwijzing te groot is, kan ik de relatie onmogelijk herstellen door met rationeel bewijs te komen. Alleen echte liefde kan dan weer verbinding brengen. Die liefde landt niet in het hoofd, maar in het hart: de gevoeligste plek in ons mens-zijn, omdat we er ook de diepste relaties mee kunnen aangaan. Dat is voor de ontvanger van die liefde vaak een angstig proces. Liefde durven ontvangen die je verstand te boven gaat, vraagt de grootste overgave. Als het je lukt, geeft het je zekerheid die zijn weerga niet kent.

Het volledige artikel lees je in Visie.

Tekst: Arie de Rover
Beeld: Studio Vandaar