Martine: ‘“Is alles gezegd?” vroeg de arts. Nee, natuurlijk niet!’

Ik zit aan het sterfbed van mijn moeder.
Ze is dapper. Ze weet dat haar einde in zicht is en ze is aan het werk om zich eraan over te geven. Ik vind het indrukwekkend om dat mee te maken.
Ook sterven is werken. De worsteling met de wil om te leven en bij de mensen te blijven van wie je houdt. Het is echt een proces om tot die overgave te kunnen komen.

Mijn moeder zal in slaap gebracht worden en niet meer wakker worden.
Voor de arts dit proces in gang zet stelt hij de vraag: “Is alles gezegd?”
Een vraag die past in dat moment. We knikken allemaal rustig.
We hebben elkaar de afgelopen dagen meerdere malen gezegd hoeveel we van elkaar houden en hoe blij we met elkaar zijn. Mijn moeder heeft met haar laatste adem nog dingen kunnen zeggen die ze op haar hart had. Wat zou er dan nog meer gezegd moeten worden?

Met open armen

In de uren die volgen reist mijn moeder rustig bij ons vandaan.
Haar toekomst is zeker. Voor ze in slaap gebracht werd, verzekerde ik haar dat Jezus met open armen op haar stond te wachten.
Het raakt me hoe eenzaam zo’n stervensproces ook is. Ik ben dichtbij, maar ik kan het niet van haar overnemen.
Geboren worden en sterven zijn klussen die we zelf te klaren hebben.
Mijn handen en nabijheid zijn het enige wat ik haar nog kan bieden.

Het is inmiddels bijna een jaar geleden dat mijn moeder stierf.
En gek genoeg komt in de laatste weken die vraag van de arts steeds weer langs.
“Is alles gezegd?” In dat moment vond ik dit nog niet zo gek, maanden later realiseer ik me pas wat voor stomme vraag het is.
Het is niet dat je een vergadering afsluit, met een soort rondvraag waarbij je even checkt of alles is gezegd…

Ik heb nog jaren aan woorden in mij die ongesproken blijven.

Ik heb nog jaren aan woorden in mij die ongesproken blijven.
Vragen die ik niet heb gesteld, antwoorden die ik niet meer ga krijgen.
Ik mis haar stem en het gekeuvel aan de telefoon over het weer en alle dagelijkse dingetjes.
Ik heb haar nog niet kunnen zeggen dat mijn oudste zoon verkering heeft, dat de middelste uit huis is gegaan en de jongste gaat veranderen van opleiding.
Bij elke verandering in mijn leven mis ik de mogelijkheid om die met haar te delen.

En hoewel ik kort na haar sterven vrede voelde over wat gezegd was, moet ik nu toch echt terugkomen op deze vraag en een hartgrondig ‘NEE’ roepen.
NEE NEE NEE, natuurlijk is niet alles gezegd!!!

Het doet me goed om mijn verontwaardiging en verdriet hierover toe te laten en te zoeken naar manieren waarop ik contact kan houden met wat ik zo graag nog had willen zeggen. Dat geeft rust. Zo krijgt het plek. Zo kan ik verder leven met wat eeuwig ongezegd zal blijven.