'Mijn vader had als kind een droom'

Ik zit vol goede adviezen. “Vrijwilligerswerk, is dat niet wat voor u?” “Een schaakclub!” “Antidepressiva?” Maar het helpt niet. Het enige wat helpt, is er zijn. Luisteren.

Steeds vaker gaan de verhalen over vroeger. Ik zie mijn vader, twaalfde in het gezin, tevoorschijn komen als een gevoelig, hoogintelligent jongetje dat in zijn jeugd veel aandacht en liefde is tekortgekomen. Hij was linkshandig, maar werd in de eerste klas gedwongen om met rechts te schrijven. Zijn linkerhand werd op zijn rug gebonden. De meester sloeg hem met de liniaal als hij toch met links schreef. “Als je zo lelijk blijft schrijven, blijf je zitten”, zei hij. De kleine Leen was doodsbang. Als ik blijf zitten, slaat mijn vader me dood, dacht hij.

Ik zie hem in Utrecht, tijdens de oorlog. De angst. De bombardementen vlakbij, het raam dat als een gordijn van kleine glasscherfjes instortte, zijn moeder die ernaar stond te kijken. Zijn broers die in het verzet zaten en zich onder het kruipluik verstopten als er een razzia was. En hoe hij dan op een stoel moest zitten en niks mocht zeggen als ze kwamen. De wapens die op zolder lagen en die hij niet mocht zien. Hoe zijn broers daar oefenden met schieten tijdens de bombardementen, zodat niemand het zou horen. Hoe er ineens een neefje in huis kwam. “Herman, heette hij. Ik had geen neefje dat Herman heette. We sliepen in hetzelfde bed.”

Mijn vader had als kind een droom. Ingenieur worden. Toen hij gehoord had dat water uitzet als het vriest, vulde hij de melkkan met water en zette hem buiten. De volgende dag was hij gebarsten. Hij bouwde een morsemachine, zodat hij met zijn vriendje boodschappen kon uitwisselen. Hij maakte een kristal-ontvangertje, een kleine radio. Maar verder leren zat er niet in. Na de mulo moest hij op een kantoor gaan werken en zijn salaris inleveren. Het pensioen van zijn vader was te klein om ervan rond te kunnen komen. Dat hij na een lange, zware weg toch ingenieur geworden is? “Ik ben God zo dankbaar.”