Feniks de la Fosse brengt re­la­tie­the­ra­pie naar het theater: ‘Het is een soort APK voor je relatie’

De stap van therapiekamer naar theaterzaal was niet Feniks haar eigen idee. “Het kwam eigenlijk op mijn pad”, vertelt ze. “Mijn boek Komt een stel bij de therapeut was net uit toen een theaterproducent naar me toe kwam met de vraag: ‘Zou je het niet leuk vinden om hier een voorstelling van te maken?’ Ik dacht meteen: hier kunnen we iets moois van maken!

Gezongen, gelachen, gespeeld

In de voorstelling laat Feniks zien wat er vaak gebeurt tussen twee mensen die elkaar ooit met volle overtuiging kozen, maar onderweg kwijt lijken te raken. Dit doet ze samen met acteurs Yvonne van den Eerenbeemt en Steven Hooi. “De voorstelling is geen droge therapiesessie”, legt Feniks uit. “Er wordt gezongen, gelachen en gespeeld. Het is vermaak, maar wel met inhoud. Thema’s die ik vaak in mijn praktijk tegenkom, zijn uitvergroot en vertaald naar het toneel. Soms wat aangedikt, zodat er gelachen kan worden, maar altijd met herkenning. De schrijver heeft op basis van die onderwerpen scènes gemaakt die grappig, kwetsbaar én treffend zijn. De voorstelling is een laagdrempelige manier om stellen wakker te schudden. Het is een soort APK voor je relatie.”

Uit haar comfortzone

Voor Feniks is het theateravontuur een sprong in het diepe. “Ik ben niet iemand die van nature graag op het toneel staat”, vertelt ze. “Toch doe ik het, juist omdat het mensen op een toegankelijke manier aan het denken zet. Dat is ook mijn drijfveer bij het schrijven van columns: dat mensen zich afvragen hoe ze het eigenlijk doen in hun relatie, en daarover met elkaar in gesprek gaan.”

Ze leert zelf ook van het proces. “Ik kom erachter hoe leuk ik het eigenlijk vind om dit met anderen te doen. Zeker met deze ploeg; het is een fijne, betrokken groep mensen. Ze leren mij van alles en ik vind het razend interessant hoe zij die teksten instuderen en vormgeven. Het is uit mijn comfortzone, maar ik vraag ook van de mensen in mijn praktijk om iets aan te gaan dat soms spannend of ongemakkelijk is. Dus moet ik dat zelf ook doen.”

Herhalende patronen

Welk probleem ze vaak terugziet bij stellen die bij haar een sessie volgen? “De drukte van de dag”, zegt Feniks. “Stellen zijn voortdurend aan het rennen: ‘Breng jij de kinderen? Dan haal ik ze op. Ga jij koken? Dan ruim ik op.’ En als ik dan vraag: ‘Wanneer hebben jullie tijd voor elkaar?’, zeggen ze vaak: ‘We zijn vooral heel moe.’ Dáár begint het. Tijd is waar een relatie op draait. Qualitytime hoeft niet lang te zijn, maar het is wél essentieel.”

In haar eigen leven merkt ze ook hoe belangrijk dat is. “Gelukkig heb ik een partner die soms zegt: ‘Laptop dicht, we gaan wat anders doen.’ Je moet elkaar helpen om niet te verdwalen in werk of afleiding. De basis is je nest; als dat goed zit, sta je zoveel steviger. Daar haal je veiligheid, steun en kracht uit.”

Volgens Feniks vullen partners in lange relaties vaak te veel voor elkaar in. “Afstemmen op elkaar is soms best lastig. Ze denken: dat wil jij vast niet, maar vragen het niet echt. Op het toneel laat ik zulke patronen zien. We stoppen de scène, ik leg uit wat er gebeurt en geef tips. Het is een soort voorlichting: wat gaat goed en waar kun je samen nog in groeien.”

Ze ziet ook dat veel stellen ongemerkt in een patroon van kritiek terechtkomen. “Ze zeggen het wél als iets fout gaat, maar vergeten juist de lieve en goede dingen te zeggen tegen elkaar. Terwijl waardering zó belangrijk is. Een compliment, een klein gebaar, dat houdt de liefde levend. In de voorstelling laat ik zien hoe snel er een kritische toon insluipt, en hoe anders het wordt als je bewust kiest om iets aardigs te zeggen.”

Een compliment, een klein gebaar, dat houdt de liefde levend.

Theater als spiegel

Volgens Feniks is juist het theater de ideale plek om stellen te laten nadenken over hun relatie. “Omdat het laagdrempelig is. Je gaat niet in therapie, je gaat gewoon een avondje uit. Met z’n tweeën, even weg van huis. En ondertussen krijg je iets aangereikt waar je over kunt nadenken, zonder dat het zwaarbeladen wordt.”

De voorstelling is zeker niet alleen bedoeld voor stellen die relatieproblemen ondervinden. “Het is juist ook voor koppels die gewoon een gezellige avond willen. Je kunt elkaar aankijken en denken: nou, we doen het eigenlijk hartstikke goed. Ik sprak een stel dat na afloop zei: ‘Wij hebben er een extra vinkje bij gezet!’ Dat geeft een fijn gevoel. Even samen weg, zien hoe het óók kan, en misschien denken: zo doen wij het dus mooi wél of juist niet.”

Na afloop blijft ze in de foyer om te praten met bezoekers. “Ik wil benaderbaar zijn. In therapie hebben mensen altijd ruimte om vragen te stellen, dus hier ook. Soms blijft iemand ergens meezitten; dan is het fijn om er even over door te praten. Zo’n gesprek kan zomaar het begin zijn van een nieuw inzicht.”

• Seksuoloog Feniks de la Fosse: ‘Het gaat over het meest kwetsbare stukje van jezelf’

  Klik hier

De liefde vraagt onderhoud

Feniks heeft inmiddels meerdere voorstellingen gespeeld. “De reacties zijn hartverwarmend”, vertelt ze. “En dat vind ik mooi, dat mensen met een glimlach naar huis gaan, maar wél iets meenemen. Soms mailen mensen me later nog, bijvoorbeeld over seksualiteit, een onderwerp dat in de voorstelling voorzichtig wordt aangeraakt. Blijkbaar opent het iets, zonder dat het ongemakkelijk wordt. Dat is precies de bedoeling.”

Of de voorstelling een vervolg krijgt, weet ze nog niet. “Als er veel animo voor is, zou dat zomaar kunnen”, zegt Feniks. “Hiermee bereik ik meer mensen dan ik ooit in mijn praktijk zou kunnen. Mensen hoeven geen aantekeningen te maken, ze mogen gewoon lekker onderuit zitten en kijken. Natuurlijk zitten er kwetsbare momenten in, maar er wordt vooral ook veel gelachen.”

Ze hoopt dat bezoekers de zaal verlaten met het besef dat een fijne relatie niet vanzelf gaat. “Je moet er allebei je schouders onder zetten om het goed te houden. Als je elkaar telkens misloopt door werk of drukte, kun je zomaar drie jaar verder zijn zonder écht contact. Het gaat er niet om hoe lang je samen bent, maar hoe fijn het samen is.”

De theatervoorstelling Komt een stel bij de therapeut is tot 11 december te zien in verschillende theaters in Nederland. Kijk hier voor alle speeldata.