SGP-fractieleider Chris Stoffer: ‘Ik ben per ongeluk in de politiek beland’

Zijn vroegste herinnering aan iets wat met politiek te maken heeft? Daar moet Chris Stoffer (49) even diep voor in zijn geheugen graven, aan zijn keukentafel in zijn geboorteplaats Elspeet. “Ik kon al vrij vroeg lezen, ik denk vanaf m’n 4e – en las werkelijk álles wat los en vast zat. We hadden thuis geen tv en ik verslond alle boeken, kranten en bladen die ik in handen kreeg. Dus in de krant kwam ik als kind al namen van toenmalige politici tegen, zoals Hans Wiegel. Dat zal zo’n beetje mijn eerste politieke herinnering zijn.”

En nee, in zijn jonge jaren had hij in de verste verte niet kunnen bedenken dat hij later zélf in de politiek zou rollen. Maar daarover straks meer.

Staande ovatie

We spreken elkaar op een mistige decemberochtend. Het is de week waarin Kees van der Staaij – die als vertrekkend nestor van de Kamer een staande ovatie kreeg – afscheid nam van het pluche. En de week waarin Chris de eed aflegde, deze keer als fractieleider van de staatkundig-gereformeerden.

Hoe kijk je terug op het moment dat jij Kees van der Staaij officieel opvolgde? 
“Dat kwam door de val van het kabinet eerder dan we hadden gepland. In de maanden ervoor had Kees al laten weten dat hij sowieso geen nieuwe verkiezingen meer zou doen. Alleen gingen we er toen nog van uit dat het kabinet gewoon de rit zou uitzitten.”

Maar op vrijdagavond 7 juli 2023 klapte de boel.
“De dag nadat het zomerreces was ingegaan, hebben we elkaar als SGP-fractie aangekeken: is het nú het moment om het stokje over te nemen, of niet? De voorbereidingen waren al aan de gang. Alleen was ons idee steeds: het duurt nog even, tot voorjaar 2024.”

Je was dus al aan het warmlopen langs de zijlijn, maar moest onverwacht snel het veld op.
“Toch is het in mijn beleving vrij natuurlijk gegaan. En gelukkig was Kees die laatste maanden nog bij de fractie.”

Geen stress dus?
“Nee. Ik geloof dat ons leven door God wordt geleid. Kennelijk moest het zo zijn.”

Dat besef geeft rust?
“Zeker. Er kan je natuurlijk van alles overkomen in het leven. Daar kun je tegen vechten. De ervaring leert: dat helpt meestal niet. Weten dat Hij jouw leven leidt, geeft rust.”

Drie dochters

Chris woont al twintig jaar in een vrijstaande woning aan de rand van Elspeet. “In mijn jeugd kwam ik hier al vaak langs. Toen mijn vrouw en ik de mogelijkheid kregen, hebben we dit huis gekocht. Sindsdien wonen we hier, inmiddels met drie dochters. Die zijn 16, 14 en 8 jaar oud.”
Hij voelt zich helemaal thuis in Elspeet, benadrukt hij. “Hier ben ik geboren en getogen. Net als de zeven of acht geslachten voor mij, van mijn vaders én mijn moeders kant. Oudere mensen hier kennen me al vanaf dat ik nog in de wieg lag.”

En velen stemmen op de SGP.
“Inderdaad. Daarom voel ik me ook wel gedragen in mijn eigen dorp. En volgens mij ben ik nog steeds dezelfde Chris die ik pakweg dertig jaar geleden was.”

Wat voor kind was je?
“Ik zat altijd met mijn neus in de boeken, maar vond het ook leuk om buiten te spelen. Bijvoorbeeld op de hei. En hiertegenover had je vroeger het bouwbedrijf van de vader van een vriendje van me. Daar speelden we vaak met allerlei materialen die er lagen. Verder zat ik op orgel- en blokfluitles en op drie koren. Niet dat ik enorm muzikaal was, hoor. Dat orgelspelen is nooit een enorm succes geworden. Blokfluit ging me wel heel goed af.”

Bemoedigend briefje

De jonge Chris kon goed meekomen op de basisschool. “In groep acht hadden we meester Post, een enorm begaafde man. Als hij merkte dat leerlingen meer aankonden, zorgde hij ervoor dat zij extra lesstof kregen. Al een uur voordat de schooldag begon, kon je bij hem komen. Dan gaf hij extra les in onder meer Nederlands, geschiedenis en godsdienst. Hij is inmiddels ver in de 80. Toen ik lijsttrekker werd, stuurde hij me een bemoedigend briefje. Hij is iemand die mij geïnspireerd heeft.”

Ik was eigenlijk een cadeautje

Uit wat voor gezin kom je?
“Mijn ouders zijn in 1967 getrouwd. Ik ben de oudste van drie kinderen, en kwam pas in 1974. Dus ze hebben vrij lang op kinderen moeten wachten. Ik was eigenlijk een cadeautje, ze hadden er al niet meer op gerekend. Mijn broer kwam vier later, en mijn zus nog eens twee jaar daarna. Het was een heel gewoon, warm Elspeets gezin. Mijn vader werkte, mijn moeder was altijd thuis. Ik kijk met veel plezier terug op mijn jeugd.”

Maar toen je 13 was, overleed je moeder.
“Ja, en toen veranderde de wereld... Mijn moeder had al vier jaar kanker. De ziekte kwam telkens terug. In december 1987 was ze medisch gezien opgegeven. In april 1988 is ze overleden.”

In die laatste maanden wist je dus: ik ga mijn moeder kwijtraken?
“Nou, als ik jou vertel dat over vijf maanden de wereld vergaat, denk je waarschijnlijk: het zal wel. Maar natuurlijk, als je ziet dat iemand die laatste dagen alleen nog maar op bed ligt en vrijwel niets meer kan… Ik dacht: het is niet waar, dit kan niet. Toen ik – na haar overlijden – thuiskwam, verwachtte ik vaak dat ze er gewoon weer zou zijn. Het was zó onwezenlijk. Je kunt het niet aanvaarden. Voor zover je zoiets al kunt ‘aanvaarden’.”

Stilte. “Mijn wereld werd vanaf toen dus echt wel anders. Mijn vader heeft nooit een enorme verantwoordelijkheid op mij gelegd. Maar ik was wel de oudste. Dus ik ging veel dingen doen die ik daarvoor niet deed. Boodschappen halen, vaker op mijn broertje en zusje passen. Datzelfde gold voor mijn vader. Hij is altijd blijven werken, maar moest nu ook eten gaan koken en de was doen, wat mijn moeder voorheen deed. Hij zorgde ervoor dat de boel draaiende bleef.”

Hoe heeft haar vroege overlijden jouw leven gevormd?
Peinzend: “Je neemt wat sneller je verantwoordelijkheid, denk ik. In het gezin, maar bijvoorbeeld ook tijdens vakantiewerk heb ik telkens verantwoordelijkheid mogen dragen. En haar overlijden heeft me ook wel iets ernstiger gemaakt. Ik ben me scherper bewust geworden van de kortstondigheid van dit leven. Genieten van mooie momenten, ook als gezin, daar heb ik na mijn moeders overlijden altijd heel bewust voor gekozen. Want morgen kan alles anders zijn.”

Is je vader alleen gebleven?
“De eerste twintig jaar. Toen wij allemaal de deur uit waren, is hij hertrouwd. Met een geweldige vrouw, die ik nog als juf heb gehad. We zijn heel blij met haar.”

Wegen, bruggen, viaducten

Chris studeerde civiele techniek in Twente, en werkte jarenlang als ingenieur bij Rijkswaterstaat. “Met heel veel plezier”, vertelt hij. “Toen het binnen onze fractie over de nieuwe portefeuilleverdeling ging, zei ik: ‘Je mag alles bij me weghalen, behalve infrastructuur: mijn oude vakgebied.’ Het is belangrijk dat we goed nadenken over aanleg en onderhoud van wegen, bruggen, viaducten, enzovoort.”

Je was zestien jaar actief voor de SGP in de lokale politiek voordat je overstak naar de landelijke politiek. Zie je jezelf als een geboren politicus?
Hij schudt direct nee. “Ik ging de gemeentepolitiek in omdat ik ervoor werd gevraagd. Daarvoor had ik nóóit aan de politiek gedacht als iets om mijn schouders onder te zetten. Je kunt dus zeggen dat ik per ongeluk in de politiek ben beland. Maar na verloop van tijd dacht ik: dit is wel echt mooi werk. Want je kunt iets betekenen voor je directe leefomgeving.”

In 2018 rolde je de Tweede Kamer in.
“Klopt. Toen Elbert Dijkgraaf vrij plotseling stopte, kwam de vraag op me af of ik hem wilde vervangen in de Kamer. Daar mocht ik een weekend over nadenken, met mijn vrouw. Ik heb ja gezegd, en die beslissing in Gods handen gelegd. Ik had het zelf niet zo bedacht en was met andere dingen bezig. Dan gebeurt het tóch. Ik geniet er elke dag van, moet ik zeggen. Het werk in de Kamer doe ik met veel plezier.”

Wat vind je het lastigste aspect ervan?
“Praktisch vind ik het lastig dat Den Haag ver weg ligt van Elspeet. Meestal blijf ik van dinsdag tot donderdag in Den Haag, waar ik een appartementje heb. Dan ben ik weg van mijn gezin. Dat is het lastigste.”

En inhoudelijk?
“Wanneer doe je het goed, hè? Als partij staan wij voor ‘Bijbels genormeerde politiek’. Maar de Bijbel reikt lang niet in alle gevallen pasklare antwoorden aan.”

Hoe ga je daarmee om?
“Roelof Bisschop (voormalig Tweede Kamerlid van de SGP, red.) zei: ‘Begin ’s ochtends met gebed, werk daarna alsof het helemaal van jóú afhangt, en leg het ’s avonds terug in Gods handen.’ Prachtig. Tegelijk blijft het weleens een worsteling: wat is, in deze situatie of in dit ingewikkelde debat, werkelijk goed?”

God weet altijd een gaatje in je pantser te vinden

Tijdens een verkiezingsdebat schotelde het ‘Nederlands Dagblad’ je enkele dilemma’s voor, waaronder ‘Hervormd of Gereformeerde Gemeenten in Nederland?’ Je antwoordde prompt: ‘Hervormd.’
“Kijk, mijn hele voorgeslacht komt uit de Hervormde Kerk. In 2004 kwam de splitsing, en ontstond de Hersteld Hervormde Kerk. Ik heb familie in de PKN én bij de hersteld-hervormden. Ik kom zelf ook in beide kerken. Als ik niet met Sophia was getrouwd, zou ik nooit over zijn gegaan naar de Gereformeerde Gemeenten in Nederland.”

Er klopt nog steeds een hervormd hart in je borst?
“Dat krijg je er niet uit. Als kind zat ik al in de oude hervormde kerk, hier in Elspeet. Onder het gehoor van dominee H.G. Abma, bijvoorbeeld. Hij was een van mijn verre voorgangers, en zat van 1963 tot 1987 voor de SGP in de Kamer.”

Een topmodel

“Toen ds. Abma hier kwam preken”, vervolgt hij, “was hij volgens mij net de Tweede Kamer uit en ging hij in de Eerste Kamer verder. Mijn moeder zei altijd dat ‘de senator’ kwam.” Lachend: “Als kind dacht ik dat ze een Opel Senator bedoelde, wat destijds een topmodel was! Ik had geen idee wat senatoren waren, maar van auto’s wist ik wel het een en ander, want ik kom uit een geslacht van automonteurs en fietsenmakers.”

Hij valt even stil, en kijkt naar het bosje verse bloemen op de keukentafel. “Het is in die hervormde kerk dat God mij heeft aangeraakt. Vandaar dat ik me er nog altijd echt mee verbonden voel. In mijn tienerjaren stond hier ds. Budding. In die tijd heeft God mij… echt geraakt.”

Het emotioneert je?
Hij knikt. “Maar daar zit blijdschap in, hoor. God weet altijd een gaatje in je pantser te vinden waar Hij doorheen schiet.”

Hou oud was je toen?
“Ergens tussen mijn 15e en 20e. Nog vrij jong. Maar ik ben het nooit vergeten.”

Henk Binnendijk

Nog een herinnering komt bovendrijven: “Mijn moeder was nogal gecharmeerd van de EO, dus we gingen als gezin wel naar de EO-Familiedagen. Als ik dan Henk Binnendijk hoorde spreken, proefde ik zo’n doorleefd geloof. Dat kun je in allerlei kerken vinden. Een predikant uit de Gereformeerde Gemeenten in Nederland zei een keer tegen me: ‘Chris, je bent hervormd en zit per ongeluk bij ons.’ We hebben vijf kerken in Elspeet, en die zijn me alle even lief. Op zondag ga ik naar onze eigen gemeente. Maar ik bezoek doordeweeks geregeld andere samenkomsten, ook als ik in Den Haag ben.”

Hoe zorg je ervoor dat je voldoende tijd overhoudt voor je gezin?
“Dat blijft zoeken naar een evenwicht. Ik probeer op vrijdagmiddag altijd een kruis in mijn agenda te zetten. Dan is onze jongste vrij, en kunnen we bijvoorbeeld samen gaan zwemmen. En tenzij er in de Kamer iets heel geks aan de hand is, ga ik op donderdagavond terug naar huis. Ook met onze oudsten wil ik bewust tijd doorbrengen, en uiteraard met mijn vrouw. Als gezin gaan we daarom jaarlijks twee, drie keer op vakantie. Op zondag zijn we sowieso altijd samen. Die rustdag is, ook wat het gezinsleven betreft, een zegen. Onze kinderen – zeker de oudste twee – houden me in hectische tijden weleens een spiegel voor. Zo van: ‘Jullie zeggen dat jullie een gezinspartij zijn, laat dat dan ook thuis zien.’ Dat houdt me scherp.”

Hoe ontspan je je?
Hij gebaart naar buiten. “Ik geniet ervan om in de tuin bezig te zijn. De heg knippen en zo. En als ik in de trein zit, vanuit of naar Den Haag, lees ik graag. Verder fiets en wandel ik in mijn vrije tijd veel.”

Wat is de kern van wat je jullie kinderen wilt meegeven?
“Op zondagochtend worden bij ons in de dienst altijd de tien geboden voorgelezen. Jezus vatte die samen met: God liefhebben boven alles, en je naaste als jezelf. Als ik moet samenvatten wat ik hun wil meegeven: deze richtlijn, in deze volgorde.”

Is er een Bijbelgedeelte dat veel voor je betekent?
“Ik vertelde net over een preek van ds. Budding die mij geraakt heeft. Daarin stond Psalm 32 centraal. ‘Mijn oog zal op je zijn’, belooft God daar. Dat is zo’n grote troost. Als ik het, bijvoorbeeld in politieke kwesties, zelf even echt niet meer weet, rust Gods oog nog altijd op me. Ik hoop dat ik, politiek en privé, altijd naar anderen kijk zoals God naar mij kijkt.”

Hoe kijkt Hij?
“Met ogen vol barmhartigheid.”