Václav Havel: strijder tegen onmenselijke systemen

Havel groeide op in de sfeer van Stalin; een verstikkende tijd van controle en macht. Hij verzette zich tegen het communisme en schreef toneelstukken die kritisch waren op wat hij zag gebeuren in de samenleving. Uiteindelijk kostte hem dat zelf ook vier jaar gevangenisstraf. Kees: ‘Hij werd geconfronteerd met krachten die sterker waren dan hemzelf. Hij werd vernederd, maar ook nederig. Vanaf toen toonde hij het tedere respect en ogenschijnlijke eindeloze tolerantie van iemand die weet hoe broos mensen zijn en hijzelf ook. Waarheid heeft veel met menselijkheid te maken en broosheid.’

Een spiegel

Van Ekris neemt ons mee in het boeiende leven van Havel. ‘Hij wordt gekozen als president van TjechoSlowaijke, en houdt door een eerlijke toespraak het volk een spiegel voor. Het ligt niet aan de ander, zegt hij. Het ligt aan onszelf. We zijn moreel ziek geworden omdat we eraan gewend zijn om iets anders te zeggen dan we denken. We hebben geleerd nergens in te geloven en alleen voor onszelf te zorgen.’

Leven in waarheid

Waarom Havel in dit rijtje moderne profeten staat? ‘Omdat Havel goed kon kijken; een eigenschap van een profeet. De kern van zijn denken is dat hij elke dicatatuur als een aanval op het menszijn beschouwt. Volgens Havèl gaat dit niet alleen over de mens in een communistische wereld, maar ook over moderne mensen in Westerse werelden, verdoofd door consumentisme. Hij roept op tot kleine daden van verzet. Dat één enkele burger, die protesteert en die kritisch is, zoveel herkenning geven bij anderen, dat ze denken: ik doe ook niet meer mee met de leugen. Om te kiezen voor een ‘leven in waarheid.’

Over de podcast Moderne Profeten
In de podcast Moderne Profeten: Ware Woorden vertelt theoloog Kees van Ekris verhalen van negen geloofsvoorbeelden uit de christelijke traditie. Naast Václav Havel komen ook Henri Nouwen, Tish Warren, Sören Kierkegaard, Majoor Bosshardt, Arvo Pärt, Perpetua & Felicia (twee martelaressen uit de vroegchristelijke tijd), Paul Kingsnorth en Tim Keller aan bod. Waarom deze namen? Deze mensen, deze ‘profeten’ durven te lijden, hebben lief, ze spreken (of maken muziek), ze zijn radicaal, ze hebben het besef geroepen te zijn. In hun levens hebben ze ware woorden gesproken, of waarachtige muziek gemaakt. Mensen die vochten én vechten met de schijn en met de leugen. Iets dat nodig is in deze tijd van paniek en van angst.