Waarom dit lijden? Vier boeken die zoeken naar antwoorden

1. Mintijteer – Esther Maria Magnis

Hoe kun je in vrede blijven geloven in een God die het lijden toelaat? Dat is de hamvraag in het indrukwekkende Mintijteer van de Duitse auteur Esther Maria Magnis (1980). Het boek verscheen bij uitgeverij Van Wijnen en is een roman, maar óók haar eigen levensverhaal.

In de ik-persoon beschrijft Magnis haar jeugdjaren in een kerk die vooral sociale actie predikt. Als haar vader kanker krijgt, smeekt ze God keer op keer op haar knieën om genezing. Toch overlijdt hij. Die pijnlijke ervaring maakt dat ze afscheid neemt van God. Maar later ontdekt ze dat Hij – onverwacht en ongevraagd – toch weer terug is in haar leven.

Laat je niet weerhouden door de op het eerste gezicht eigenaardige coverfoto en de raadselachtige titel. Dit is een rauw, aangrijpend en – ondanks alles – hoopvol verhaal. En als je eenmaal weet wat het woord ‘Mintijteer’ betekent (antwoord op bladzijde 176), vergeet je het waarschijnlijk nooit meer.

“Ik was in de diepe dalen tot ik mijn geloof had afgewend. Ik was het kwijtgeraakt. Met het geloof in God kwam de wereld terug. En daarmee de mensen. En het vermogen om te leven en te beminnen. En het vermogen om verhalen te delen die ze met God verbinden.”

2. Het probleem van het lijden – C.S. Lewis

In Het probleem van het lijden stelt C.S. Lewis (1898–1963) de oeroude vraag: “Als God goed en almachtig is, waarom staat Hij dan toe dat mensen moeten lijden?”

In dit boek, oorspronkelijk gepubliceerd in 1940, biedt Lewis een helder en troostend uitzicht over de grens van pijn en verdriet heen. Hij zoekt een balans tussen redenering en geloof, en spreekt zowel het hart als het verstand aan. De Nederlandse uitgave is verschenen bij Kok.

Een ander bekend boek van Lewis waarin lijden centraal staat, is Verdriet, dood en geloof (2013, Van Wijnen) – een zeer persoonlijke rouwverwerking na het overlijden van zijn vrouw.

“Wanneer je de mogelijkheid van het lijden probeert uit te sluiten – het lijden dat voortkomt uit de natuur en het bestaan van wezens met een vrije wil – dan zul je ontdekken dat je het leven zelf hebt afgewezen.”

3. Lijden in Gods hand – Christa Rosier

‘God wil meer dan ons geluk’, luidt de ondertitel van Lijden in Gods hand, het kunst- en leesboek van de in 2011 overleden kunstenares en voormalig EO-presentatrice Christa Rosier.

Dit boek verscheen postuum in 2012 bij uitgeverij Voorhoeve en is verluchtigd met haar eigen schilderijen. Toen ze het boek voorbereidde, worstelde ze met kanker en keek ze geregeld terug op het intense verlies van haar zoon Ephraïm, die in 2001 op 14-jarige leeftijd overleed – na zeven jaren van intensief lijden, ondanks gebeden en beloftes van genezing.

De teksten zijn gebaseerd op de vele spreekbeurten die Christa gaf over “het wonderlijk mysterie dat lijden heet”. Omdat ze het boek zelf niet kon voltooien, heeft Alinda Rutgers haar teksten bewerkt en het boek alsnog uitgebracht.

Christa leerde in haar lijden – net als Job – om God niet zozeer te begrijpen, maar te vertrouwen. En dat is precies waar het boek op uitloopt: het mysterie niet willen beheersen, maar God toelaten in de gebrokenheid.

“Er kwamen geen antwoorden in ons leven. Ik wilde zo graag begrijpen en doordringen, maar God gaf me geen verklaring. Het enige wat Hij mij toefluisterde, was: ‘Ik ben God en jij niet. Wil je Mij vertrouwen? Wil je dat Ik met jouw gebrokenheid iets nieuws en moois kan maken?’”

4. Stilte – Shusaku Endo

Dankzij Silence, de knappe verfilming van Martin Scorsese uit 2017, kreeg de beklemmende roman Stilte van de Japanse katholieke schrijver Shusaku Endo wereldwijd opnieuw aandacht. Endo (1923–1996) schreef meer boeken, maar dit is zijn meesterwerk. De jongste Nederlandse editie verscheen bij Kok.

De titel verwijst naar het (schijnbaar) oorverdovende zwijgen van God in het licht van de wrede vervolging van christenen in het zeventiende-eeuwse Japan. Waarom liet Hij dat toe? Waarom zweeg Hij terwijl Zijn volgelingen werden gemarteld, gekruisigd en verdronken?

Het is bepaald geen lichte lectuur, maar wie aandachtig leest, stuit op diepe inzichten over lijden, cultuur en het godsbeeld dat we daarin projecteren. Eén van de meest aangrijpende scènes is wanneer een priester, om anderen te redden, wordt gevraagd een afbeelding van Jezus met zijn voet te vertrappen. Wat dan volgt, is het diepste mysterie van genade.

“Trap maar. Trap maar. Ik weet dat de pijn in je voet het ergste is. Trap maar. Ik ben in deze wereld geboren om door jullie vertrapt te worden.”