Anders omgaan met vrienden en familie

We rennen en vliegen om onze relaties bij te houden, en toch is er altijd dat knagende gevoel dat ons duidelijk maakt dat we tekortschieten. Vooral vrouwen blijken met schuldgevoelens te kampen. Als reactie hierop gaan ze meestal nog harder hollen, totdat de koek op is. Gelukkig is verandering mogelijk, weet psychologe Wil Doornenbal. Vier dingen staan ons te doen:
• onze angst voor kritiek onder ogen zien;
• onze beperktheid aanvaarden;
• ordening aanbrengen in onze relaties;
• streven naar vrijheid.

Kritiek

“Je kunt kritiek of een – subtiele – beschuldiging over je heen krijgen als je niet aan verwachtingen voldoet,” legt Wil uit. “Als je bang bent voor kritiek en die koste wat het kost wilt ontlopen, volg je slaafs wat de ander wil, en niet wat je zelf wilt. Dat is jammer, want daardoor is er geen sprake meer van een vriendschap of fijne relatie. Bovendien zuigt die angst, plus je bijbehorende gedrag, je leeg. Vaak zie je dat deze mensen geïrriteerd raken. ‘Iedereen verwacht maar van alles van mij,’ zeggen ze dan. Je angst voor kritiek onder ogen zien, is daarom een eerste stap op weg naar vrijheid.”

Beperktheid

Een relatie is iets levends, dus vasthouden aan het idee dat contact nooit anders of minder mag worden, is niet reëel, stelt Wil. Dat kun je zelf ook niet waarmaken. “Je partner heb je voor het leven trouw beloofd, dus als je merkt dat in die relatie verwijdering ontstaat, moet je aan het werk. Maar in het contact met veel anderen, hebben we de beperktheid van onszelf en die van de ander te accepteren. Sterker nog: we mógen aanvaarden dat we geschapen zijn met grenzen.”
Je zou kunnen denken dat onze grenzen een gevolg zijn van de zondeval, maar Wil wijst op Genesis 2. “God koos ervoor om mensen te scheppen die aan tijd en plaats gebonden zijn, terwijl Hij dat Zelf niet is. Adam mocht voor de Hof van Eden zorgen. Daarbuiten lag een groot ander terrein; hij kreeg een deeltaak. Meer kon hij ook niet aan. Beperktheid is inherent aan ons leven, al vóór de zondeval. Het is heel belangrijk dat je hier vrede over hebt, en dat je biddend overlegt aan wie je je wilt geven. Ook daarin was Christus ons tot voorbeeld. Voordat Hij Zijn twaalf leerlingen uitkoos met wie Hij drie jaar lang zou optrekken, bracht Hij lange tijd door in gebed.”

Ordening

Vervolgens is het volgens Wil noodzakelijk om ordening aan te brengen in je relaties. “De binnenste cirkel van onze relaties, zoals partner, kinderen en ouders, verdient prioriteit. Een hoge prioriteit is ook: tijd voor jezelf. Wie dat zichzelf niet gunt, gaat gemakkelijk kopje onder. Denk aan tijd voor je geloofsleven! Een paar diepe vriendschappen kunnen eveneens horen in cirkel 1. Daaromheen komt een wijdere cirkel met familie, oppervlakkiger vriendschappen en kennissen. In de wijdste cirkel horen vage vrienden, bekenden, collega’s met wie je weinig samenwerkt, enzovoort.” (Zie ook kader ‘aan de slag’.)

Vrijheid

“Streef, onder andere door de genoemde punten, naar vrijheid! Als je je vrijmaakt van verwachtingen, kun je zelf kiezen, waardoor je veel beter kunt liefhebben. Waar geen vrijheid is, kunnen liefde en sympathie niet groeien. Als je grenzen gaat stellen, zal niet iedereen dat waarderen en kun je kritiek verwachten. Dat is voor jezelf en de ander ongemakkelijk. Maar als je door die pijn heen wilt gaan, geef je relaties de kans om beter te worden.”

Tekst: Carola van Ruiswijk
Beeld: Dokus

Aan de slag!
Onderzoek jezelf of je geen patro(o)nen in gang zet waarmee je verwachtingen wekt bij de ander. Als je op vaste tijden iemand bezoekt, vraag je dan af of je dat over een halfjaar nog steeds leuk vindt en kunt volhouden.

Merk je dat er verwachtingen ontstaan? Kom op een andere tijd en leg uit dat je een vaste tijd niet handig vindt. Als christenen willen we onze medemensen liefhebben en dat ook laten zien, maar dat kan op zoveel andere manieren dan via een vast patroon. Bel, of stuur een sms of een kaartje.

Maak een cirkeldiagram. Zet een 1, 2 en 3 in de cirkels. Begin met de vraag: ‘Wie zitten op dit moment in cirkel 1 bij mij?’ Dit zijn de mensen die het dichtst bij je staan. Doe ditzelfde voor de tweede en derde cirkel. Op deze manier krijg je inzicht in je relaties en aan wie je welke tijd wilt besteden dit jaar.

Kijk of je met bepaalde vrienden een groepsactiviteit kunt organiseren. Welke vrienden wil je alleen spreken? Zet data voor hen apart in je agenda. Zo nu en dan een familiedag is ook leuk en praktisch, zeker als je een grote familie hebt. Plan een uitje of nodig neefjes en nichtjes uit voor een zaterdagmiddag met patat en ijs bij jou thuis. Succes verzekerd!

Johan (38)

“Eens in de twee weken ga ik koffie drinken bij mijn schoonmoeder. Dat ik daar echt plezier in heb, kan ik niet zeggen, maar ze is diep teleurgesteld als ik niet kom.”

Als je prettig gezelschap bent, word je gemist als je er niet bent. Wees daarom voorzichtig met het maken van vaste afspraken en het kweken van verwachtingen. Je kunt dit patroon nu niet doorbreken door te veranderen in een nurkse vent, die zijn schoonmoeder kan missen als kiespijn. Wél zou je kunnen beginnen met variatie aanbrengen in jullie routine. Ga eens op andere tijden langs, bijvoorbeeld. Breng ook afwisseling aan in wat je doet als je haar bezoekt. Neem haar eens mee naar een concert of film waar je zelf ook graag naartoe wilt, en doe dat bij voorkeur niet op woensdag. Kortom: wees creatief en bedenk hoe je dit patroon op een sympathieke manier kunt doorbreken. Ook een vraag die je jezelf kunt stellen: wat weerhoudt mij ervan om eerlijk te zeggen dat ik dit vaste ritme niet zo prettig vind?

Hanneke (22)

“Ik woon al drie jaar op kamers, maar moet toch elke Kerst opdraven om te gourmetten met ons gezin. Het is niet ongezellig, maar altijd hetzelfde. Ik zou graag zelf eens kiezen wat ik doe met Kerst, maar het onbegrip en de teleurstelling die ik me daarmee op de hals haal, is me dat niet waard.”

Ach, die Kerst… wat brengt dat toch vaak een spanning met zich mee. Weet jij al wat de andere gezinsleden van dit vaste patroon vinden? Genieten ze er écht van of houdt iedereen deze traditie slechts uit loyaliteit in stand, omdat niemand de spelbreker wil zijn? Heb je andere, concrete voorstellen voor wat jullie ook zouden kunnen doen met de kerstdagen?

Als je de enige bent die niet van dit patroon houdt, maar je wilt ook niemand teleurstellen, probeer dan iets creatiefs te bedenken waardoor deze invulling van Kerst voor jou inhoudsvoller wordt. Een kortdurend spel waarbij je elkaar spelenderwijs beter leert kennen, kan een manier zijn. Maak een stapel kaartjes met leuke, niet zware vragen. Bijvoorbeeld: wie uit de politiek heb je dit jaar bewonderd, en waarom? Welke collega/vriend(in) heeft dit jaar veel voor je betekend? Welk boek heb je gelezen dat je de moeite waard vond? enz. Leg de stapel op tafel en gooi om de beurt met een dobbelsteen. Gooit iemand vijf, dan pakt hij of zij het vijfde kaartje van de stapel en beantwoordt de vraag die erop staat. Ga zo de kring rond. Dit soort relatief eenvoudige toevoegingen kunnen kerstdagen die al jaren op dezelfde manier gevierd worden, toch een andere sfeer en meer inhoud geven. Succes!

David (14)

“Via Facebook had ik een vriend laten weten dat ik een keer langs zou komen, maar ik dacht er niet meer aan. Boos dat hij was! Wist ik veel dat hij het zo belangrijk vond. Een beetje rot voel ik me er wel over.”

Ja, dit soort dingen moet ons soms overkomen voordat we beseffen dat we belangrijker zijn voor anderen dan we zelf door hebben. Wees daarom voorzichtig met toezeggingen, want door een toezegging schep je een verwachting. Voldoe je daar niet aan, kan iemand dat heel persoonlijk opvatten en uitleggen als: ‘Ik ben zeker niet cool of belangrijk genoeg.’ Het is beter om een vriend(in) te verrassen met een bezoekje, en doe je toch een toezegging, reserveer dan tijd en schrijf op in je agenda wanneer je wilt gaan. Zo voorkom je teleurstellingen.

Riek (68)

“In het dorpje waar ik opgroeide, hield iedereen elkaar in de gaten. Vreselijk. Nu woon ik elders, maar toch durf ik een buurvrouw van een paar huizen verderop niet te zeggen dat ik liever niet heb dat ze steeds binnen komt vallen. Ik ben bang dat ze gaat kletsen en dat ik straks als ‘asociaal’ te boek sta.”

Je wilt alles doen om kritiek te voorkomen, zo lijkt het. Vraag jezelf eens af: wat is het ergste dat kan gebeuren als iemand uit de straat kritiek op me heeft? Wat voor ramp zou er over me heen komen? Waarschijnlijk valt dit erg mee, behalve dat het niet leuk is om kritiek te krijgen. Maar ik hoop dat je daar tegen kunt, dat nu eenmaal niet alles leuk is in het leven. Lijkt je angst voor kritiek soms op de angst voor een dode, opgezette leeuw, die er wel eng uitziet, maar die je geen schade kan toebrengen? Als kind kon je het onderscheid tussen iets wat niet leuk en wat ronduit gevaarlijk was, niet maken. Dus was je bang voor elke vorm van kritiek en van iedereen. Maar nu kun je dat verschil wél zien. Maak daar gebruik van. Zeg regelmatig tegen jezelf: “Kritiek is niet leuk, maar ik loop geen gevaar.” Als je je minder laat leiden door mogelijke angst voor kritiek, zul je je vrijer voelen. Die vrijheid zal je helpen om écht te genieten van de contacten die je zelf aangaat en van de mensen die jou komen opzoeken.