Column Judith Zilversmit: Verbinden begint bij woorden

Het Jom-ha voetbal-evenement verbindt generaties Joden rondom voetbal, muziek en ontmoeting. Ouders, kinderen, opa’s, oma’s en vrijwilligers komen er samen – juist om te vieren wat verbindt. Maar dit jaar liep het anders. Douwe Bob zou optreden. Tot hij op een poster het woord “zionistisch” in de naam van een Joodse jeugdvereniging zag staan. Voor hem reden om af te haken. Geen gesprek, geen uitleg – alleen een statement op het podium: “Ik ben tegen zionisme, en dat is wat hier verkocht wordt.”

Bestaansrecht

Kinderen en ouders zagen het gebeuren. Veel van hen voelen zich al maanden in het defensief – vanwege wie ze zijn, vanwege hun verbondenheid met Israël, vanwege een conflict waar ze geen invloed op hebben. En ineens stonden ze daar, afgewezen. Niet op basis van gedrag of overtuiging, maar vanwege een woord. Een woord dat voor veel Joden juist hun bestaansrecht uitdrukt.

Joodse emancipatie

Zionisme is de naam voor een Joodse emancipatiebeweging, ontstaan in de 19e eeuw als reactie op eeuwenlange vervolging, pogroms en uitsluiting. Het uitgangspunt was eenvoudig: het Joodse volk heeft recht op zelfbeschikking en een veilig thuisland. Israël werd dat thuisland – en voor veel Joden, ook in Nederland, is de verbondenheid met dat land een deel van hun identiteit.

Zionisme kent vele vormen. Van religieus tot seculier, van socialistisch tot vredesactivistisch. Maar het idee dat Joden recht hebben op een veilig bestaan – ook in verbondenheid met Israël – is breed gedeeld. Je hoeft het niet met de Israëlische regering eens te zijn (dat zijn veel zionisten zelf ook niet), om zionisme als legitiem te erkennen. Net zoals je in democratie kunt geloven zonder fan te zijn van de zittende coalitie.

Pijn

Wat pijn doet, is dat zionisme steeds vaker automatisch wordt gelijkgesteld aan kolonialisme, racisme of onderdrukking. Ook in de media. Zo las ik op een nieuwssite onder het bericht over Douwe Bob – een uitleg van zionisme als “een nationalistische stroming die meer dan eens gepaard gaat met geweld”. En dat raakt. Want zo’n definitie miskent de emancipatorische oorsprong, en maakt Joodse verbondenheid verdacht. Daarmee wordt zionisme niet meer uitgelegd, maar geframed.

Dat frame heeft gevolgen. Het voedt de gedachte dat Joden eerst afstand moeten doen van hun verbondenheid met Israël om als “veilig” of “neutraal” te worden gezien. Dat ze zich moeten verantwoorden voor het bestaan van een staat waar ze niet wonen, en waar ze niet over regeren. Dat hun identiteit onder voorwaarden staat.

Antizionisme als achterdeur van antisemitisme

Solidariteit met Palestijnen is terecht. Maar zodra die solidariteit omslaat in vijandigheid richting een groot deel van de Joden die zichzelf als zionistisch ziet, dan raken we op een hellend vlak. Dan wordt antizionisme de achterdeur van antisemitisme. En dat zagen we dit weekend gebeuren, toen honderden Joodse kinderen te horen kregen: “Voor jou treed ik niet op.”

Elkaar verstaan

Media hebben daarin een verantwoordelijkheid. Wat we opschrijven doet ertoe. Begrippen als zionisme verdienen context, geen karikatuur. Niet omdat Joden onfeilbaar zijn – maar omdat ze, net als ieder ander, het recht hebben om zichzelf te mogen zijn. Met alles wat daarbij hoort.

Jom Ha Voetbal ging gelukkig gewoon door. Kinderen voetbalden verder, de zon scheen, bekers werden uitgereikt. Maar de pijn bleef. Niet om Douwe Bob – maar om het grotere patroon waar dit incident een uiting van is.

We hoeven het niet altijd met elkaar eens te zijn. Maar als we echt willen verbinden, dan moeten we elkaar eerst willen verstaan. En dat begint bij woorden. Ook bij dat ene woord: zionisme.