Column TimZingt: 'Een Afrikaanse uitvaart, het is even schakelen'

Er is tot mijn ergernis geen liturgie of orde van dienst. Ik kijk rond: ik zie mensen rondlopen, elkaar hartelijk groeten. Er gaan telefoons. Gedurende de ceremonie gaat dit gewoon door. Op het moment dat de kist wordt binnengereden slaat de sfeer ineens om. De vrouwen beginnen luidkeels te huilen en te jammeren. Uit het niets naar emotionele hoogten. De familieleden, die nauwelijks op de been blijven, grijpen elkaar vast. Mannen drommen zich om de kist om te filmen met hun telefoon.

Een Afrikaanse uitvaart. Het is even schakelen. Zo anders dan een Hollandse: een strakke orde van dienst, iedereen zit netjes op zijn stoel (telefoon op stil). Het tonen van emotie is voorbehouden aan de naaste familie. Die doen dat ingetogen en kort. Ieder lijkt het alleen te dragen. Het zingen klinkt vaak iel, vooral op de begraafplaats, als daar al gezongen wordt. We spreken van een ‘sterke familie’ als ze geen spoor van emotie tonen tijdens de begrafenis.

De licht chaotische Afrikaanse uitvaart maakt dat ik me eerst ongemakkelijk voel: wat een aanstellerij, doe even normaal! Maar gaandeweg zie ik iets anders: een plek van collectief verdriet, waarin mensen elkaar aanmoedigen om dat gewoon even flink te uiten: samen met elkaar janken.

Het herhaalt zich op de begraafplaats: rondom de kist jammeren de vrouwen met daaromheen een kring van zingende mannen. Een warm meerstemmig ‘halleluja’ dat maar door blijft gaan, want (ook al zoiets) zich echt aan het tijdschema houden doen Afrikanen niet.

Wat is de afdronk van de begrafenis? Het is indrukwekkend hoe er collectief gerouwd en getreurd wordt. Dat is ritueel vormgegeven en ze nemen er echt even de tijd voor. En dan het zingen om het snikken heen. Het ene deel van het collectief rouwt, het andere deel zingt een krans van hoop daaromheen. Ergens jaloersmakend hoe ze dat samen doen. We zouden op Hollandse uitvaarten best wat meer Afrikaanse toestanden mogen zien.