De racist in mij

Vorige week woensdag hebben we als EO het programma Het grote hokjesexperiment uitgezonden. Zeven groepen mensen die te maken hebben met vooroordelen, vertelden in dat programma wat die vooroordelen met hen doen. Wat denk je als je iemand ziet die dik is, een hoofddoekje op heeft of in een rolstoel zit? Wat gebeurt er dan in je hersenen? En minstens zo belangrijk: wat kun je ertegen doen? Hersenprofessor Erik Scherder legt het in dit programma allemaal uit.
 
Ik moest ook aan deze vraag denken toen ik voor een ander nieuw programma, Dit is de kwestie (donderdagavond, 20.30 uur, NPO 2), een bezoek bracht aan Harskamp. In Harskamp werden vorig jaar plotseling honderden Afghanen ondergebracht op de plaatselijke legerbasis. Dat leidde tot een heel lelijke demonstratie met in brand gestoken autobanden en racistische leuzen. Wonen er in Harskamp vooral racisten?
 
Toen ik Harskamp vorige week bezocht, zag ik ook een heel andere kant. Sinds de komst van de Afghanen wordt er volop kleding ingezameld in het dorp en die inzameling kreeg een impuls toen onlangs de legerbasis opnieuw een opvangplek werd, nu voor Oekraïners. Harskamp blijkt ook zeer vrijgevig.
 
Waarschijnlijk is het allebei waar: in Harskamp wonen mensen met racistische vooroordelen en mensen met een groot verlangen om vluchtelingen te helpen. En ik sluit zelfs niet uit dat dat soms dezelfde mensen zijn. In Het grote hokjesexperiment legt Erik Scherder uit dat wij geprogrammeerd zijn om ons prettig te voelen bij mensen die op ons lijken.
 
Vooroordelen hebben we vrijwel allemaal. Is het niet bij mensen met een andere huidskleur, dan wel bij mensen met een keppeltje of met een hoofddoek of bij mensen met een beperking. Je hoeft niet enorm te schrikken als je vooroordelen bij jezelf ontdekt, want zo zijn wij.
 
Voor de helderheid: dat is uiteraard geen vrijbrief om te blijven hangen in die gevoelens. Want wat blijkt ook uit hersenonderzoek? Vooroordelen zijn te slechten. Door je te verbinden met mensen die anders zijn dan jij. Gewoon praten en ontdekken dat het ook mensen zijn die in veel opzichten meer op je lijken dan van je verschillen.