EO-documentaire 'Dood in de Bijlmer': 'Rouw verschilt per cultuur'

De plannen voor het unieke rouwcentrum in deze woonwijk in Amsterdam-Zuidoost “intrigeerden” Paul vanaf het begin. “Ik woon in onze hoofdstad, maar kwam nooit in de Bijlmer. Ik kende niemand die daar woonde en hoorde in het nieuws alleen negatieve verhalen over dit stukje Amsterdam, dat door veel mensen als probleemwijk wordt bestempeld. De komst van dit rouwcentrum leek me een mooie gelegenheid om in de verhalen van deze multiculturele samenleving te duiken met als doel ze niet slechts met een westerse bril te observeren. Ik wilde de mensen in deze wijk leren kennen en met eigen ogen zien hoe ze zich verhouden tot hun eigen en de Nederlandse cultuur.”

Waarom bracht juist de bouw van een inclusief rouwcentrum je op het idee je in die verhalen te verdiepen?
“Rond het thema ‘rouw’ komen de overeenkomsten en verschillen tussen culturen mooi naar voren. Iedereen komt vroeg of laat met de dood in aanraking. Het maakt niet uit waar je woont en in welke cultuur je leeft. Hoe we met rouw omgaan, verschilt per persoon én per cultuur.”

Niet minder goed

“De westerse manier van rouwen is vaak vrij ingetogen en gericht op het beheersen van emoties,” vervolgt Paul. “Maar bijvoorbeeld in de Ghanese samenleving waarderen mensen het juist als de emotie prominent naar voren komt. En binnen de Surinaamse cultuur vinden de mensen het heel gewoon om júíst na een overlijden het leven te vieren. Mensen die de documentaire hebben gezien, laten me soms weten dat ze het rouwproces in Nederland vrij ‘beknepen’ vinden en dat we een voorbeeld moeten nemen aan andere culturen. Maar ik vind de Hollandse manier van rouwen niet minder goed dan de Ghanese of Surinaamse gewoontes: die verschillen vind ik juist zo mooi.”

• Lees ook: 'Hoe God verscheen in Ghana: zoektocht naar geloof en bezieling'

'Hoe kijk ik naar de dood?'

De dood is altijd een belangrijk thema geweest in zijn leven, vertelt Paul. “Ik verloor 24 jaar geleden mijn toenmalige vriendin toen ze een eenzijdig auto-ongeluk kreeg. Zij werd 27. Later kwam mijn 22-jarige broertje ook om in het verkeer. Doordat dit onderwerp dicht bij me staat, kon ik deze film maken. Ik zag intieme rouwmomenten van dichtbij, onder meer toen Anita, die ik voor de film volgde, een dierbare verloor. Op die momenten dacht ik vaak terug aan mijn eigen rouwprocessen. Het regisseren van deze film was dan ook een persoonlijk onderzoek: hoe kijk ik naar de dood? De sluimerende vraagtekens die ik rond de dood had, zijn nu niet weg. Het maken van deze film hielp wel bij een soort afronding van mijn rouwproces.”

Welk effect gaat de documentaire op andere mensen hebben, hoop je?
“Ik hoop discussie op gang te brengen tussen verschillende perspectieven en culturen. Iedereen zit in zekere mate gevangen in zijn of haar eigen perspectief. Wanneer je een oprechte poging doet een andere cultuur vanuit het oogpunt van die cultuur te bekijken, worden tegenstellingen kleiner en komen we dichter bij elkaar. Daar hebben we in Nederland dringend behoefte aan en ik hoop dat deze film daaraan mag bijdragen."

Kijk 'Dood in de Bijlmer' hier terug

Tekst: Lukas ten Napel