Fantastic Beasts: Wat is jouw rol in het grote verhaal van deze wereld?

22 november 2018 · Leestijd 6 min

Kun je ontkomen aan je lot? Jaap-Harm legt verrassende verbanden na het zien van de fantasyfilm Fantastic Beasts: The Crimes of Grindelwald.

Iedereen die regelmatig een preek hoort, kent dit verschijnsel waarschijnlijk wel. Sprekers die diep inademen om vervolgens een verhaal af te steken met zoveel verschillende zijpaden, dwarsverbanden en tekstverwijzingen dat het je als luisteraar al ruim voor het ‘amen’ helemaal duizelt. Tijdens hun voorbereiding hebben ze zoveel schoonheid ontdekt in de tekst die ze bestudeerden dat de koffer met informatie die ze de preekstoel mee opnemen overvol is. En het eind van de preek is pas daar als elke schitterende ontdekking uitgepakt, getoond en uitvoerig van commentaar voorzien is. Alleen de echte diehards houden zulke preken tot het einde vol.

Meegezogen in fantasiewereld

Als het aankomt op het universum dat schrijfster J.K. Rowling heeft geschapen rondom tovenaarsleerling Harry Potter, zou ik mezelf niet omschrijven als diehard. Tegelijkertijd is die magische wereld me ook niet helemaal onbekend. In het najaar van 2007 las ik de eerste vier delen van de wereldberoemde serie om vervolgens voor drie maanden naar Israël te vertrekken. De focus lag daar op andere dingen, dus Harry, Ron en Hermelien moesten wachten. Voor we echter het vliegtuig naar huis pakten, kon ik mijn nieuwsgierigheid niet langer bedwingen en verslond deel 5 in het Engels.

Eenmaal thuis volgden al snel de laatste twee delen. Om me voor te bereiden op Fantastic Beasts: The Crimes of Grindelwald – deel 2 uit een serie films waarvan Rowling het script schrijft en die duidelijk verbonden zijn met de inmiddels 20 jaar oude boekenserie – keek ik alvast deel 1, genaamd Fantastic Beasts and Where to Find Them.
Opnieuw werd ik geraakt door een fantasierijke wereld waarin je helemaal meegezogen wordt. De eeuwige strijd tussen goed en kwaad begint al voorzichtig op te duiken, terwijl de visuele trukendoos al flink wordt opengetrokken. Na deel 2 voel ik me die onschuldige kerkganger die met tollend hoofd de kerkbank uitschuift.

Voor de gek gehouden

Het is allemaal zo veel, zo overweldigend, zo pompeus. Er zijn zijpaadjes bij de vleet, de personages duikelen over elkaar heen en special effects zijn van een adembenemende schoonheid, maar de vraag die overblijft is: word ik hier niet voor de gek gehouden? Als ik drie keer links ga, ben ik dan niet terug op het punt waar ik begonnen was? Maskeert de overdaad aan beelden niet het gebrek aan een logisch verhaal met enige diepgang? Is dit een film die alleen iets te bieden heeft voor de zeer ingewijden? Tenminste, als je meer zoekt dan alleen getover en achtervolgingen in 3D.
Ik geef het maar gewoon toe, ik kon er geregeld geen touw aan vastknopen.

Waar je bij een saaie spreker dan mentaal afdwaalt, heeft een film als deze meer in huis om je bij de les te houden. Veel meer dan de gemiddelde goedbedoelde Powerpointpresentatie te bieden heeft. Ook al rammelt het verhaal dan misschien, met die 3D-bril op je neus komt de strijd tussen goed en kwaad en de keuzes die daarin gemaakt worden eerst letterlijk en uiteindelijk figuurlijk toch wel dichtbij.

Het gaat in dit geval om een confrontatie tussen Gellert Grindelwald – in deel 1 gevangengenomen, maar al vroeg in dit deel ontsnapt – en Newt Scamander. De laatste is een nogal schuchtere tovenaar. Hij heeft het nodige in huis, maar hij besteedt zijn tijd en energie liever aan de fantastic beasts die hij overal ter wereld vindt, vangt en vervolgens thuis verzorgt. Dat weerhoudt Albus Perkamentus (een oude bekende voor wie Harry Potter heeft gelezen of gezien) er niet van om zijn leerling aan te zetten tot een confrontatie met Grindelwald. Hij acht Newt in staat het gevecht aan te gaan en dit ook te winnen. Zowel hij als de broer van Newt houden het hem voor: deze strijd vraagt om een keuze. Aan welke kant sta jij?

Ligt je lot vast?

Vanuit die invalshoek heeft Fantastic Beasts: The Crimes of Grindelwald toch wel het nodige te bieden om op te kauwen. Als het gaat om Newts dierentuin of zijn contact met dreuzel Jacob (een dreuzel is een gewoon mens, geen tovenaar), die voortdurend met open mond rondloopt in de magische wereld, is er genoeg lichtvoetigs te beleven, maar dat doet niks af aan de wezenlijke taak waar Scamander zich voor gesteld ziet.
Des te interessanter wordt het – dit wordt een bruggetje dat je niet had zien aankomen! – als je bedenkt dat onlangs de herdenking is gestart van de Synode van Dordrecht die 400 jaar geleden was. Zonder al teveel in detail te treden was die synode een poging een conflict tussen remonstranten (of Arminianen) enerzijds en contra-remonstranten (ook wel Gomaristen) anderzijds te beslechten. Het springende punt was de uitverkiezing. Is Gods genade onweerstaanbaar en ligt daarmee het lot van de mens vast of blijft er voor het schepsel wat te kiezen als de Schepper zijn liefde aanbiedt? Een vraag die de gemoederen hoog deed oplopen en die ook vandaag de dag nog voor discussie zorgt.

Uiteindelijk resulteerde het in de Dordtse Leerregels die duidelijk calvinistisch gekleurd zijn: als God kiest, is de mens weerloos voor dit overweldigende aanbod van liefde. Voor de één is dit een troost die leidt tot zekerheid, voor de ander een schending van de vrijheid die aanzet tot fatalisme. Hoe het ook zij: peinzend over Fantastic Beasts: The Crimes of Grindelwald kwam die oude theologische discussie opeens weer in gedachten. En dat in een wereld van tovenaars en monsters. Gods wegen zijn soms ondoorgrondelijk.
De lijnen die botsten in Dordt 400 jaar geleden, lijken in de film juist hand in hand te gaan. Het onvermijdelijke van Newt Scamanders lot zou hem in het kamp van de fatalisten kunnen trekken. Met somber gemoed en gebogen hoofd de ondergang tegemoet. Niks van dat alles, ieder kent zijn plek en gaat onverschrokken richting de toekomst die voor hem ligt uitgestippeld. Maar ligt het eigenlijk allemaal wel vast? De contouren lijken dan misschien wel vastomlijnd, maar zonder keuze gebeurt er helemaal niks.

Wat is mijn rol?

Eigenwijsheid, onwil of bijzaken kunnen je zomaar afhouden van dat wat moet gebeuren. Als er de komende maanden een ‘ode aan de Synode’ gebracht wordt, weet ik nog wel een goede film die de deelnemers met elkaar kunnen kijken. De waarheid lijkt daarin, zowel wel vaker bij discussies die op het scherp van de snede worden gevoerd, ergens in het midden te liggen. Mooi is daarbij dat de achtergrond van goed en kwaad het gesprek niet laat verzanden in muggenzifterij. In het juiste perspectief gezien gaat het om een grote, wezenlijke vraag: wat is mijn rol in het grote verhaal van deze wereld? Laat dit decor maar bestaan: een groot kosmisch schouwspel en de vrije keuzes die de kleine pionnen in dat geheel richting hun vastgestelde toekomst maken. Of ze nu dreuzels of tovenaars zijn.

Nu in de bioscoop: Fantastic Beasts: The Crimes of Grindelwald | Regie: David Yates| Met: Johnny Depp, Eddie Redmayne, Katherine Waterston, Jude Law, Ezra Miller, e.a.