God zoeken? Hou toch op!

‘Waarom stop je daar niet mee?’, zei ik laatst tegen iemand. Die zocht ijverig naar God. Hij liet er zelfs leuke dingen voor staan. Maar met God is het net als met verliefd worden: hoe meer je daar bewust naar zoekt, hoe minder het je zal overkomen.

Het probleem is dat ons ‘ik’ de regie blijft houden. ‘Ik zoek God’, zeggen we diepzinnig. Maar veel beter is het om te zeggen: ‘God zoekt mij’. En waarom moet hij mij zoeken? Ik ben er toch?  Nee, ik ben er niet echt voor hem. Ik ben namelijk zo druk bezig met zoeken, dat ik niet zie dat hij er allang is. Het doet denken aan iemand die overal zijn bril zoekt terwijl die al die tijd op zijn hoofd zat.

Ik zoek God

Een mens bestaat uit twee lagen. De eerste laag is die van de oppervlakte waar ik in controle ben. Dit is het alledaagse bestaan waar ik eet, ik werk, ik tv kijk, ik flirt, ik God zoek. Het refrein is ‘ik’. We draaien om onszelf heen als een hond om zijn staart, waarbij God even hulpeloos als verlangend toekijkt.

We hebben nodig dat iets of iemand het regisseursstoeltje van ons ik omkiept. Soms is dat een ervaring van schoonheid. Kenner van de mystiek Evelyn Underhill werd als ongelovige jonge vrouw diep geraakt door de christelijke schilderkunst in Italië. ‘Die leerde me meer dan ik uit kan leggen’, zei ze daarvan. Ze kwam op de tweede laag terecht waar God is, en werd een hartstochtelijke gelovige, die zich zelfs één kon voelen met een straatkat. Ze schreef aan hen brieven, alsof ze haar ‘gezond verstand’ had verloren. Wat ergens misschien ook wel zo was.

Door tegenslag naar de diepere laag

Vaker echter (ik zou het graag anders willen, maar het is helaas niet anders) is het tegenslag die een gat slaat in de oppervlaktelaag van het bestaan. Zeg maar gerust een pijnlijke wond. Daardoor zakken we naar die diepere laag. Tenzij we wanhopig de regie willen houden en ons als een schipbreukeling aan het ik vastklemmen, roepend: ‘Waarom?’

De tweede laag eist overgave. Je zoekt niet meer, maar laat je vinden. Dan is alles goed, ook als het tegenzit. Een ervaring die we, evenals Underhill, niet echt kunnen uitleggen. Ze onttrekt zich aan de rationele greep van ons ik. God blijkt dichterbij dan je eigen hart en je weet je verbonden met de hele wereld. Zoals Felix Timmermans in zijn gedichtenbundel Adagio bidt:

Ik zocht u altijd buiten mij
totdat het leven mij verwondde
en ik u in mijzelf heb gevonden.