‘Goede Vrijdag daagt ons uit om stil te staan bij wat verloren ging, emoties te ervaren’

In de theologie wordt God ook wel de ‘Bewogen Beweger’ genoemd. God is geen ijzig opperwezen, dat als een robot deze aarde controleert en stuurt, maar een Vader die met zijn wereld meebeweegt. En dat meebewegen doet met alle bijbehorende emoties. Menig christen kent de tekst: ‘Want God had de wereld zo lief dat Hij zijn enige Zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft (Johannes 3:16). Het verwijst naar onze redding, maar de nadruk ligt overduidelijk bij Vaders motivatie: ‘zo’. Zó - op deze wijze - had Hij de wereld lief, dat het Hem pijn, verdriet en opoffering kostte.

Het gaat dus kennelijk niet zonder emoties. En laten emoties nu uitgerekend bij veel christenen problematisch zijn. Ze worden niet zelden gewantrouwd en weggerationaliseerd met bijbelteksten in de hand. Daarbij lijken we te vergeten dat de mens vanaf de geboorte een gevoelswezen is, dat toevallig ook leert te denken, maar niet andersom. Ook zien we daarbij over het hoofd dat in elk bijbelverhaal emoties een grote rol spelen. Door de hele Bijbel heen, altijd waar er iets wezenlijks gebeurt, een ommekeer, of een ingrijpen van God. De Bijbel kent een emotioneel geladen geschiedenis van Genesis tot Openbaring, van a tot z.

Als we God geen emoties toekennen, maken we Hem tot een ‘Monster’. Pak de Bijbel maar eens. En zie hoe alle verhalen doortrokken zijn van emoties van mensen én van God. Het is in zijn liefde dat wij onszelf leren kennen en het ‘monster in ons’ doden.

Als christenen kunnen we die emoties een plek geven in onze omgang met Jezus. Katholieken zien - als zij hun kerk binnengaan - een kruis met daarop het Lichaam van Christus. Natuurlijk weten de katholieken, orthodoxen en anglicanen dat Jezus is opgewekt en de dood heeft overwonnen. Maar een leeg kruis brengt het risico met zich mee, dat we niet meer stilstaan bij Jezus’ oproep om ons kruis op ons te nemen. Dat we vergeten dat dit een concrete opdracht is aan ons, mensen met een lichaam waarin tal van emoties en ervaringen liggen opgeslagen, en niet alleen met een hoofd dat kan denken.

We mogen nooit vergeten dat het éérst Goede Vrijdag is voordat het Pasen wordt. Jezus staat naast ons - ja, gaat ons voor - in de pijn, het verdriet en het lijden dat het leven ons brengt. Met Hem erdoorheen gaan is wat anders dan de pijn en het ongemak in ons leven proberen weg te rationaliseren of theologiseren. Goede Vrijdag daagt ons uit in ons concrete leven stil te staan bij wat verloren ging, onze emoties te ervaren bij het kruis dat wij dragen. En die emoties - die ook een lijfelijke ervaring zijn - in verbinding te brengen met mensen om ons heen, en met God. Je kunt immers niet helen in je leven wat je niet bereid bent te voelen. Mensen worden niet ziek van emoties, ze worden ziek van de emoties die ze niet willen of kunnen of mogen ervaren.

Bewogen door emoties

We zien die emoties ook terug in het leven Jezus, die een perfecte afdruk is van wie God de Vader is. Met alle emoties die daarbij horen. Jezus kende vreugde, uitputting, boosheid, afschuw over onrecht, empathie, frustraties, teleurstelling over onbegrip van zijn naasten, verdriet om ziekte en het verlies van een vriend, medelijden, doodsangst.

Jezus wordt bewogen door emoties als Hij de mensen als schapen ziet die hun herder kwijt zijn. Dat verdwaald-zijn, roept bij Hem emoties op. Geen boosheid, maar medelijden, ontferming. Jezus wordt bewogen door emoties als Hij door religieuze leiders kwaad bejegend wordt en ze ‘verkeerd over zijn Vader’ spreken en de mensen in religie leiden in plaats van in relatie. Jezus wordt bewogen door emoties van verdriet als een rijke jonge man zich afkeert van Hem. Jezus huilt bij het graf van zijn vriend Lazarus en staat zelfs doodsangsten uit als Hij met zijn Vader spreekt over de weg naar het kruis.

Emoties zetten ons in beweging. Sterker nog: het woord emotie betekent letterlijk ‘in beweging brengen’. Emoties motiveren onze daden, zowel positieve als negatieve daden; van uitreiken naar de zieken en armen in onze omgeving, tot impulsaankopen op basis van lust en agressie omdat we onze boosheid niet meer herkennen.

Het leven met al zijn verlies en afscheid

Als je leest over Jezus, zie je dat Hij met zijn emoties naast God, zijn Vader, en naast de mensen gaat staan. Hij stelt zich niet ‘onbewogen’ op. Hij laat het leven met al zijn verlies en afscheid toe in zijn wezen.
Want als er niets in ons leven is om over te huilen, als er niets is om blij over te zijn en te juichen, als je niet meer boos kunt zijn of bang, dan ben je afgehaakt van de realiteit van het leven om je heen. Emoties verbinden ons met de werkelijkheid waarin we leven.

Als we ons leven niet als onbewogen robotten willen doorbrengen, dan ligt hier een van de grootste taken: leren omgaan met emoties en in het bijzonder de emoties die worden opgeroepen rond afscheid nemen. We kunnen onze kinderen nauwelijks een groter geschenk geven dan hen te leren naar emoties toe te bewegen, erbij te blijven, nieuwsgierig te zijn. Als kinderen met alle emoties bij hun ouders terechtkunnen - zoals Jezus met al zijn emoties bij zijn Vader terechtkon, zoals Mozes met al zijn emoties bij God terechtkon, en wij met al onze emoties bij Jezus - dan leren ze over veiligheid en geborgenheid die ruimte geeft voor leren en ontwikkelen en het avontuur van het leven aangaan. Dan weten ze als volwassenen ook dat een afscheid niet het einde is, maar een nieuw begin inluidt.

Dit fragment komt uit het boek ‘De Achtste Dag – waar Jezus je leven raakt’. Het boek is geschreven door twee vrienden: katholiek Jakob van Wielink, spreker en oprichter van de School voor Transitie en schrijver/spreker Henk Rothuizen die een evangelische achtergrond heeft. Samen schreven ze dit boek waarin je wordt uitgenodigd om je hart te verkennen en wordt aangemoedigd tot groei en opstanding. Elk hoofdstuk sluit af met een gebed, geschreven door o.a.: Nikolaas Sintobin, Marga Haas, Martin Koornstra en Dom Bernardus Peters. 
Meer informatie over het boek vind je hier.

Afbeelding boven: Bewening van Christus, Colijn de Coter, ca. 1510 - ca. 1515, via Rijksstudio, te zien in het Rijksmuseum.