Sluit je aan

Inloggen bij eo

Praat je mee? Als je bent ingelogd, kun je reacties plaatsen en gesprekken volgen.

Door in te loggen bevestig je dat je de Algemene Voorwaarden en Privacyverklaring van de EO hebt gelezen en begrepen.

Hulp nodig?

Check de veelgestelde vragen.

Het vergeten Evangelie | Jezus representeert als beste onze levens (3).

Het vergeten Evangelie | Jezus re­pre­sen­teert als beste onze levens (3)

14 februari 2019 · 07:45

Update: 2 december 2024 · 16:12

Onlangs publiceerde Reinier Sonneveld Het vergeten evangelie. Hierin zoekt Reinier naar de betekenis van Jezus’ kruisiging. Een heikel thema, waar al eerder op Lazarus uitvoerig over gesproken en geschreven werd. In een serie van drie blogs vertelt Reinier wat hem bezielde dit boek te schrijven en wat het hem opleverde. Blog 3: Golgota nodigt uit om anders te kijken naar de samenvatting van het leven.

Laat ik het verhaal van twee verschillende schedelplaatsen vertellen.

Lang geleden werd er een schedel gevonden op een heuvel in Italië. Deze was van ongewone grootte en dat werd gezien als een voorteken: hier zou een grote stad komen. Capitool werd de heuvel genoemd, naar caput, Latijn voor hoofd. En het werd de voornaamste van de zeven heuvels waarop de stad Rome is gebouwd, met bovenop een tempel van ongekende schoonheid, gewijd aan de oppergod van het Romeinse pantheon, Jupiter. Onze, bij nader inzien rare, woord ‘hoofdstad’ komt hier nog vandaan.

Rome ontwikkelde zich rap tot de schrik van de volken. Stam na stam, stad na stad werd veroverd. De inwoners werden verkracht en als slaven meegevoerd. Het was spierballentaal op z’n ergst.

Spectaculair machtsvertoon

Op deze Capitool werd soms een weergaloos feest gevierd om de overwinningen te gedenken. Het ging om een gigantische optocht, met de winnende keizer in een gouden strijdwagen als middelpunt, met rondom zijn vele manschappen in vol ornaat, de vele krijgsgevangen slaven en de buitgemaakte schatten. Via een kronkelige route door Rome, zo lang en traag dat het dagen kon duren, kwam de stoet eindelijk aan bij het centrum van de stad, de tempel van Jupiter. Daar bracht de overwinnaar een offer en barstte een gigantische feestmaaltijd los. Het was het spectaculairste feest van het grootste rijk op aarde rondom de machtigste mens.

Als je de stoet meer in detail bestudeert, vallen vreemde parallellen op, zoals: de keizer die in de vroege ochtend wordt toegejuicht door zijn soldaten. De stoet begint en hij krijgt een lauwerkrans op, draagt een purperen mantel en houdt een ivoren scepter vast. Zijn gezicht is rood geverfd. Een slaaf draagt een bijl, het instrument waarmee de keizer straks de witte stier zal slachten.

Eenmaal aangekomen bij het Capitool, krijgt hij een beker wijn aangereikt, die hij vervolgens ritueel weigert. Hij staat daar dan tussen twee raadgevers en slacht dan de stier met het wapen dat de slaaf voor hem droeg. Daarna begint het volk te roepen om de verschijning van de godheid, Jupiter, en zijn er speciale tekens, zoals een zonsverduistering, waarna de godheid symbolisch in de keizer neerdaalt en deze ‘Gods zoon’ wordt genoemd. Uiteindelijk is er een grote gezamenlijke maaltijd, met wel duizend tafels, waar iedereen kan aanschuiven en het geofferde stier wordt gegeten.

Vergevingsgezinde liefde

Ergens was een andere schedelplaats, in het Aramees Golgota geheten, waarschijnlijk een kleine rots waarvan de vorm deed denken aan een schedel. Het was niet het centrum van de stad, maar even buiten de muren gelegen, buiten de sociale orde. Ooit, in dezelfde periode dat ook Tiberius zijn triomftochten vierde, was er een eenzame Joodse man, die ook in een stoet belandde waarvan hij het middelpunt was.

Hij was bespot door de soldaten, kreeg een imitatiekroon op, een purperen mantel en een nep-scepter. Zijn gezicht was rood van het bloed. Een voorbijganger, Simon, werd verzocht om het moordinstrument, een houten kruis in zijn geval, te dragen. Hij kreeg een beker azijn die hij weigerde. Niet een stier maar hij zelf werd gedood. Maar het volk begon hem te zien als een godheid, die zich in rituele maaltijden deelt met zijn volgelingen, en uiteindelijk alle mensen in een grote maaltijd bij zich zal verzamelen.

Twee manieren

Twee schedelplaatsen. Twee hoofdstukken van de geschiedenis. Twee samenvattingen.

Het Capitool, dat staat voor macht. Powerplay. Spierballentaal. Het recht van de sterkste. Golgota, daar gebeurt liefde. Hier zien we een mens, Gods zoon zelf, die tot het uiterste juist afziet van macht en tot het uiterste juist gul, gastvrij, vergevingsgezind blijft. Zelfs zijn beulen vergeeft hij.

Capitool en Golgota. Het zijn uiteindelijk twee manieren om naar het leven te kijken en het leven samen te vatten. Staan we er uiteindelijk alleen voor en moeten we tot het uiterste onze plek bevechten? Of durven we te vertrouwen dat uiteindelijk het leven en de liefde zullen winnen?

Nieuw hoofdstuk

De 2de eeuwse christelijke denker Ireneüs is de belangrijkste inspiratiebron van mijn laatste boek, Het vergeten evangelie. Hij introduceerde een eigenaardige term om de betekenis van Jezus te vatten: recapitulatie. Het betekent letterlijk zoiets als: herhoofden, van een nieuw kopje voorzien, opnieuw samenvatten. In die tijd kende je dat eigenlijk alleen in de retorica. ‘Recapitulerend’ kon je dan zeggen – zoals nog steeds, hoewel een beetje deftig – als je tegen het einde je betoog bij elkaar neemt en je eigenlijke punt maakt.

Recapitulatie, dat is wat Jezus bracht, stelt Ireneüs. We zagen macht altijd als het laatste woord dat er te zeggen valt. Zo vatten we het leven samen. Maar stel je voor dat het laatste woord  liefde en leven is. Dat we een heel nieuw ‘hoofd’stuk bij dit leven moeten schrijven en moeten leren het op een heel nieuwe manier samen te vatten?

Capitool en Golgota. Ik denk vaak genoeg Capitool-achtig. Ik moet het zelf doen, moet mijn wil doordrukken. Mezelf redden. Golgota nodigt me uit anders te kijken. Ik kan vertrouwen, kan het goede doen al zie ik de zin er niet van in. Ik blijf God trouw. Christus is de nieuwe samenvatting van dit leven.

“[God] heeft ons in al zijn wijsheid en inzicht dit mysterie onthuld: zijn voornemen om met Christus de voltooiing van de tijd te verwezenlijken en zijn besluit om alles in de hemel en op aarde onder één hoofd bijeen te brengen, onder Christus.”

Efeziërs 1:9-10. Weer zo’n stugge zin van Paulus, één van zijn stugste zelfs, maar staat er letterlijk: …onder één hoofd bijeen te brengen. Dat is het. Dat heeft Christus gedaan. 

Samenvatting

Niet de keizer in Rome vertegenwoordigt ultiem onze geschiedenis. Hij is niet degene die ons het beste representeert. Dat is Jezus. Zijn leven, dat drukt het beste uit waar onze levens op neerkomen. Hij is onze samenvatting. Uiteindelijk, als alle schijn verdwijnt en alle ruis ophoudt en alle maskers afgaan, dan blijft hij over. Hij is onze toekomst. De trailer van de film van de geschiedenis.

Dat is het vergeten evangelie en van daaruit wil ik graag leven.

Bekijk hier deel 1 en deel 2 van Reinier’s blogserie over de betekenis van de kruisiging.

Reinier Sonneveld is schrijver en spreker. In zijn nieuwste boek Het vergeten evangelie zoekt hij op een grondige én toegankelijke manier naar de betekenis van het Bijbelse begrip evangelie. Dit boekje is  de voorlopige tussenconclusie van zijn denken.
Het Vergeten Evangelie, Reinier Sonneveld, Buijten & Schipperheijn Motief, € 19,90 (288 blz) 

Wil je nu al meer hierover lezen? Reinier heeft op Lazarus al diverse artikelen over dit onderwerp geschreven. Zoals dit essaydit prachtige verhaal en we spraken erover in een podcast.

Studiedag over Verzoening
Hoe Jezus’ kruisdood ons kan verlossen

Vrijdag 8 maart 2019 organiseert de Theologische Universiteit van Kampen een Studiedag over Verzoening waar Reiniers boek en benadering besproken wordt door een panel deskundige theologen. Reinier Sonneveld is natuurlijk zelf aanwezig, geeft een lezing en gaat het gesprek aan. Meer over het programma vind je hier. En je kunt je er ook aanmelden (voor 1 maart).

Deel dit artikel: