Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Het vergeten Evangelie | Reinier zoekt naar betekenis kruisiging (1)

Deel:

Onlangs publiceerde Reinier Sonneveld Het vergeten evangelie. Hierin zoekt Reinier naar de betekenis van Jezus’ kruisiging. In deze serie blogs vertelt Reinier wat hem bezielde dit boek te schrijven en wat het hem opleverde. Blog 1:  In de knoop raken door de kruisiging.

Minstens een jaar of tien weet ik dat er ooit een boek moet komen over de kruisiging. Het begon bij nieuwsgierigheid. In mijn eigen gang naar het christelijke geloof was Jezus heel belangrijk, maar de kruisiging eerlijk gezegd nauwelijks.

Maar in gesprekken met gelovige en niet-gelovige vrienden en familieleden kwam het wel telkens terug. God, daar kan iedereen wel wat mee, zeker in combinatie met de hemel. Heel geruststellend. Jezus, die is zeker inspirerend. Maar die kruisiging, en dan nog die ingewikkelde constructie met dat hij plaatsvervangend de straf voor onze zonden droeg, ‘verzoening door voldoening’ geheten in vakjargon. Ik begreep er zelf weinig van en ik kon het zeker niet uitleggen.

Intellectuele zoektocht

Aldus het begin van een intellectuele zoektocht. Die al snel dieper ging. Want ik merkte dat er ook verbazing bij me groeide, verbijstering soms en zelfs diepe verontwaardiging. Waarom wist ik dit allemaal niet? Wat had ik gemist? Had ik niet opgelet? Was er iets achtergehouden? Naarmate de studie vorderde sloeg dat om in enthousiasme. Want als dít, wat ik ontdekte, als het allemaal waar was…! Dat was werkelijk goed nieuws. Dat kon het woord evangelie dragen.

Vanaf het moment dat ik er – zo’n vijf jaar terug – ook publiekelijk over begon te spreken, begonnen de reacties binnen te stromen. Toen wist ik dat ik ‘beet’ had. Dit was een thema dat niet alleen mij raakte, maar veel breder leefde. Ik krijg ongeveer elke week een mail als deze binnen:

Jaren geleden raakte ik enorm in de knoop met verzoening door voldoening. Het leverde voor mij een godsbeeld op waar ik bang van werd en tegelijkertijd durfde ik het niet te benoemen, bang als ik was dat ik tegen de leer van de bijbel inging. Ik vond ook nauwelijks herkenning bij mensen wie ik erover vertelde. Ik geloofde voor honderd procent in sterven en opstanding, maar had tegelijkertijd zoveel vragen over wat dit betekent voor mijn beeld van God. Mensen begrepen het niet en ik kon het ze niet uitleggen. Tot ik besefte dat Jezus het kwaad overwonnen had. Sindsdien bied dit beeld mij veel meer houvast. Ik besefte dat mijn persoonlijke gedachten helemaal niet zo gek zijn.

Of deze:

Dat ‘rare’ verhaal over het offeren van een zoon houdt mij al bezig sinds mijn jeugd. Als puber pluisde ik tijdens de kerkdienst (uit verveling) de catechismus uit op zoek naar bewijsteksten voor de noodzaak van dat offer. Ik kwam er maar niet uit. Het was voor mij geen reden voor twijfel. Maar het is wel altijd blijven knagen omdat dit de kern is van de bijbelse boodschap. Het heeft ook mijn godsbeeld enorm getekend.

Dit zijn tamelijk willekeurig gekozen voorbeelden, die drie motieven laten zien:

1) Veel christenen lopen intellectueel vast op ‘verzoening door voldoening’. Ze snappen het niet. Oudere modellen lijken beter te kloppen.

2) Mensen voelen zich eenzaam in hun onbegrip over ‘verzoening door voldoening’, hebben intuïtief door dat er iets niet aan schort, maar durven er nauwelijks woorden aan te geven.

3) Mensen lopen vast met hun Godsbeeld en worden zelfs bang voor een God die zijn eigen zoon lijkt te offeren.

Waar gaat het nu precies over en wat is het alternatief dat ik heb herontdekt?

Hoe kan een doodgemartelde man een bevrijding leveren, sterker nog, de wereld redden, zoals het in de Bijbel staat?

Verzoening door voldoening

‘Verzoening door voldoening’ is de naam van een van de vele manieren om de kruisiging van Jezus te begrijpen. Om de een of andere manier zijn we die als reddend gaan ervaren – zijn opstanding is daar ook een bevestiging van – maar hoe dan? Hoe kan een doodgemartelde man een bevrijding leveren, sterker nog, de wereld redden, zoals het in de Bijbel staat?

‘Verzoening door voldoening’ legt dat zo uit. Ik vereenvoudig het, maar ik denk niet dat ik het model onrecht aan doe. De mensheid en alle individuele mensen verdienen Gods toorn omdat ze hebben gezondigd. Deze straf kunnen ze zelf niet dragen, daarom draagt Jezus die in onze plaats. Jezus is dan een soort bliksemafleider waar Gods toorn zich op richt en die zo ons niet raakt. Daardoor is het weer goed tussen ons en God, worden we gespaard in het laatste oordeel en kunnen we uiteindelijk eeuwig bij hem leven.

Er zijn nogal wat problemen met dit model. Een spannende is bijvoorbeeld dat deze gedachtegang pas in de 11de eeuw werd uitgewerkt. Wat vanzelf de vraag oproept: als dit zo Bijbels is, waarom dan zo laat? Waarom hadden eerdere christenen die cultureel toch veel dichterbij Jezus leefden, het nog niet gezien, als het toch zo juist is?

Emotioneel is het nog wat spannender. Het is lastig te begrijpen hoe de dood van je zoon je vergevingsgezinder kan maken, en dat is toch uiteindelijk wat ‘verzoening door voldoening’ claimt. Als ik een probleem heb met, zeg, een vriend, die mij bijvoorbeeld ernstig heeft gekwetst – hoe zou het mij helpen hem te vergeven, als ik hem dan ook nog mijn zoon laat doden? Dat zou mij toch alleen maar woedender en radelozer maken?

Ik zie elf, twaalf van dit soort vragen, die mij ertoe noopten te zoeken naar oudere modellen.

Jezus’ leven als test

Christus victor is de naam van de groep visies die vooral in de eerste duizend jaar van de christelijke denkgeschiedenis populair waren. Zij benadrukken dat Jezus bij de kruisiging en opstanding het kwaad overwon. De eenvoudigste manier om dat uit te leggen is zijn leven te zien als een test.

Hij liet zijn liefde tot het uiterste onder druk zetten, maar bleek vol te kunnen houden: zijn liefde bleek sterker. Bij de kruisiging probeerden ze letterlijk zijn liefde eruit te slaan, maar hij vergaf zelfs zijn beulen. En toen ze zijn leven er wel uit leken te kunnen slaan, stond hij prompt op uit de dood. Zo won de liefde en het leven. Toen het tot het uiterste getest werd, bleek het sterker.

En dat biedt hoop. Blijkbaar zit onze werkelijkheid zo in elkaar: ook al merken we dat niet altijd, de liefde en het leven zijn sterker en ook in onze eigen levens kunnen die winnen en die zullen uiteindelijk, bij de voltooiing van de geschiedenis, definitief winnen.

Hoop, daar begint het mij echt te raken. Daarover de volgende keer.


Vergeten-evangelie

Reinier Sonneveld is schrijver en spreker. In zijn nieuwste boek Het vergeten evangelie zoekt hij op een grondige én toegankelijke manier naar de betekenis van het Bijbelse begrip evangelie. Dit boekje is  de voorlopige tussenconclusie van zijn denken.
Het Vergeten Evangelie, Reinier Sonneveld, Buijten & Schipperheijn Motief, € 19,90 (288 blz) 


Wil je nu al meer hierover lezen? Reinier heeft op Lazarus al diverse artikelen over dit onderwerp geschreven. Zoals dit essay, dit prachtige verhaal en we spraken erover in een podcast.


Studiedag over Verzoening
Hoe Jezus’ kruisdood ons kan verlossen

Vrijdag 8 maart 2019 organiseert de Theologische Universiteit van Kampen een Studiedag over Verzoening waar Reiniers boek en benadering besproken wordt door een panel deskundige theologen. Reinier Sonneveld is natuurlijk zelf aanwezig, geeft een lezing en gaat het gesprek aan. Meer over het programma vind je hier. En je kunt je er ook aanmelden (voor 1 maart).

Beeld: Shutterstock

Geschreven door

Reinier Sonneveld

--:--