Het verhaal van Rachab, een 'voormoeder' van Jezus

Ik sprak een man die enorm bedrogen was door zijn zakenpartner. Hun gezamenlijke bedrijf was daardoor zelfs failliet gegaan en hij was werkloos. Sindsdien zag hij die zakenpartner overal. Tenminste, dat dacht hij. Als hij in een winkelstraat liep, viel iedereen met een vergelijkbaar postuur, eenzelfde jas of soortgelijke haardracht hem op. Dat is ‘m, wist hij dan zeker. En automatisch dook hij dan weg, achter een reclamebord of een winkel in. Want hij wist zeker dat hij zijn zakenpartner wat zou aandoen.

Soms werd hij midden in de nacht wakker en had hij hem in zijn dromen gewurgd. En natuurlijk: telkens was het niet die man, maar gewoon een willekeurige passant. Maar de nachtmerries bleven zich opdringen en overal bleef hij zijn zakenpartner ‘zien’, ook toen hij allang nieuw werk had gevonden. Zijn woede was op een ander gericht, maar diegene merkte daar weinig van, het kwelde vooral hemzelf. Hoe kon dit anders?

Frustratie

De beste methode om los te komen van onrecht dat je is aangedaan, is vergeven. Over vergeven bestaan allerlei misverstanden en het belangrijkste advies is: doe het vooral voor jezelf. Je hebt zelf vaak het meeste last van je frustratie om het onrecht dat je is aangedaan. Vergeven helpt je te genezen, zodat het kalmer wordt in je hoofd en het onrecht minder je leven bepaalt. Er zijn diverse praktische methodes om te vergeven, en een daarvan leren we van Rachab.

Het eerste fort

Eerst maar het verhaal (zie Jozua 2). De Israëlieten zijn uit Egypte ontsnapt en zijn nu eindelijk gearriveerd in het land waar ze thuis zijn. Alleen: daar liggen overal forten en die moeten ze eerst innemen voordat ze er vreedzaam kunnen wonen. Het eerste fort waarop ze stuiten, is Jericho. Het is een van de oudste forten ter wereld, die de route vanuit de Jordaanvallei bewaakt. In veel Bijbelvertalingen wordt het nog wel een ‘stad’ genoemd, maar uit nieuw onderzoek weten we dat er vooral een groep militairen was gelegerd, naar schatting honderd, onder leiding van een commandant (een betere vertaling dan ‘koning’). Hoe had het hele volk er later anders in een enkele dag zeven keer omheen kunnen lopen? Waar militairen komen, zijn vaak allerlei ‘ondersteunende diensten’: om medicijnen en voedsel te leveren, maar ook alcohol en seks. Die laatste twee werden, zoals nog steeds wel, vaak gecombineerd verkocht.

Ze denkt niet: alle mannen zijn leugenaars

Vrijwel niemand doet voor zijn of haar plezier aan prostitutie. Dat kan wel de pose zijn, maar het is meestal dwang en wanhoop. Bij Rachab lijkt het erop dat ze weduwe is geworden, maar wel kinderen heeft te onderhouden. Ze zal ergens in de omgeving hebben gewoond, wellicht in een boerderijtje, maar is toen naar het fort getrokken. Veel kastelen in die tijd hadden dubbele muren en daartussen kon je nog kamers bouwen. Daar is ze een herberg begonnen, waar passerende reizigers dineerden, beschut overnachtten en seks van haar kochten.

Rood koord

Als de Israëlieten het land binnenkomen, is deze burcht hun eerste obstakel. Hun leider stuurt twee jonge spionnen en die gaan als eerste naar Rachabs herberg. Logisch, daar vallen ze het minst op. Er zijn meer vreemdelingen en ze kunnen er geruchten en roddels horen. Maar de legercommandant daar heeft ook zijn informanten. Hij heeft door dat er een heel volk aankomt – een heel volk kun je niet camoufleren – en hij valt bij Rachab binnen. Zij heeft de spionnen echter vlug verstopt onder een berg vezelvlas* op haar dak en ze ontsnappen.

’s Nachts laat ze de spionnen door een opening in de fortmuur aan een rood koord ontsnappen. Laat dat touw hangen, beloven de jongemannen, en straks als wij Jericho veroveren, zullen wij jou en je familie sparen. En zo gebeurt het. Uiteindelijk hertrouwt Rachab met een Joodse man, ze krijgen samen een kind, Boaz, die later in Betlehem gaat wonen – ook dichtbij Jeruzalem – en die trouwt met Ruth. De overgrootmoeder van David en de verre voormoeder van Jezus.

Je leven is niet afgelopen als je onrecht meemaakt

Wat bezielde Rachab? Je kunt je voorstellen dat zij niet het meest plezante beeld had bij de militairen in het fort. Prostituees staan onderaan de ‘pikorde’ en ze zal niet zachtzinnig zijn behandeld. Ze voelde zich vast buitenstaander, woonde al letterlijk op de rand. Deze spionnen waren voor haar een kans op een nieuwe toekomst. En let op dat ze daar überhaupt nog open voor staat. Ze denkt niet: alle mannen zijn leugenaars en niemand is betrouwbaar… Deze spionnen, haar vijanden, ziet ze als een mogelijkheid voor haar familie. De toekomst staat niet vast, het hoeft niet altijd zo te blijven, het kan anders.

En andersom wordt zij die buitenkans voor de Israëlieten. Zij is hun eerste medestander in deze vijandige streek. Rachab bekeert zich tot het jodendom en is daarmee de eerste bekeerling in het nieuwe land. Ze zijn voor elkaar een lichtkiertje. Een signaal van wat er in de toekomst allemaal voor moois kan gebeuren.

In perspectief

En daar ligt een link met vergeven. Wie vergeeft, leert zichzelf steeds minder zien als slachtoffer en de ander steeds minder als dader. De feiten blijven de feiten. Die man was écht bedonderd door zijn zakenpartner en hij was daardoor écht failliet geraakt. Maar toen hij de ander leerde vergeven, besefte hij steeds meer dat hij zelf niet alleen maar ‘zielig’ was. Er was veel meer in zijn leven. Hij had ook veel successen gevierd, ook samen. En die zakenpartner was niet alleen maar kwaadaardig – die was wel degelijk sterk in zijn vak en een uitstekende vader. Dat maakte het onrecht niet minder waar, maar zette het wel in perspectief. En daardoor kon deze man verder.

Er zijn allerlei methodes om dit proces bij je te stimuleren en een daarvan kun je de Rachab-test noemen. Je stelt jezelf dan de vraag: heeft het onrecht dat mij is aangedaan mij ook iets opgeleverd? Of zelfs: is deze vijand misschien uiteindelijk een soort Rachab voor mij?

Wie vergeeft, leert zichzelf minder te zien als slachtoffer en de ander minder als dader

Dit is een gevaarlijke vraag, omdat je ’m makkelijk ongezond toepast. We horen er snel iets in als: is het kwaad dat mij is aangedaan eigenlijk goed en dus niet kwaad? Maar onrecht blijft onrecht en vergeven is niet wegmoffelen of goedpraten. Maar kan iets wat op zichzelf echt niet oké blijft, jou toch helpen? Dat is een heel gezonde vraag. Als je flink boos bent, wil je die vraag helemaal niet horen en vind je ‘m schandalig. Maar alleen al deze vraag durven stellen, dus niet eens nog beantwoorden, is een stap richting genezing. Het opent je hoofd. Je focust niet meer alleen op het onrecht, maar op de mogelijkheden die er altijd liggen. Je draait minder in cirkeltjes, maar gaat naar buiten kijken.

Soort dankbaarheid

Die zakenman begon bijvoorbeeld te zien dat hij – als hij eerlijk was – vast had gezeten in zijn vorige baan. Hij had er nooit zelf uit durven stappen, maar doordat hij bedonderd was – en dat bleef gewoon onrecht – moest hij wel. En zo kon hij uiteindelijk een carrière beginnen die veel meer bij hem paste en waarin hij meer tijd had voor zijn gezin. Uiteindelijk voelde hij zelfs een soort dankbaarheid richting die zakenpartner. Natuurlijk is het niet altijd zo duidelijk, maar het zal je verbazen hoe vaak wel. Je leven is niet afgelopen als je onrecht meemaakt. God blijkt telkens zo creatief dat Hij zelfs dát kan gebruiken voor iets moois.

* Vezelvlas wordt eind juli geoogst en moet je dan een tijdje nat in de zon leggen, waardoor er een chemisch proces optreedt zodat je er uiteindelijk linnen van kunt maken. Vrouwen zorgden daar in die tijd zelf voor en weefden er vervolgens ruwe, jute-achtige kleding van.