Arjan van Essen over gokverslaving en zijn boek Parre

De berk is zijn favoriete boom. In Scandinavische landen wordt deze boomsoort ook wel ‘boom van het licht’ genoemd. De boom lijkt uitstekend bij Arjan te passen. De donkere jaren van verslaving zijn voorbij. ‘’Gokken deed ik in het donker, nu ben ik vrij.’’

Waarom ben je dit boek gaan schrijven?

‘’In 2009 was ik klaar met mijn behandeling bij afkickkliniek De Hoop. Ik kwam daaruit met het idee: nu moet ik de wereld redden. Mijn begeleider zei: ‘Breng nou eerst je leven op orde en neem de tijd.’ Tien jaar later was het eindelijk zo ver. Ik schreef blogs over verslaving. Ik heb mijn levensverhaal gedeeld in het theater. Toen werd ik benaderd door Beppie van uitgeverij KokBoekencentrum. Ze vroeg of het niet eens tijd werd om een roman te schrijven over mijn leven. Ik ben begonnen met schrijven en ik ben niet meer gestopt.

Een paar jaar geleden ben ik voor het eerst weer naar de plek van mijn jeugd geweest. Ik had verwacht dat die omgeving mij zeer zou doen. Maar ik heb een mooie dag gehad. Het was stralend weer en ik heb mijn zegeningen geteld. Het licht is sterker dan het donker. Ik vond het tijd om dat door te geven.

In het boek Parre gaat het over mensen die bij mijn leven betrokken zijn. Het is een zoektocht geweest om niemand tekort te doen in het boek, maar wel recht te doen aan hoe het was. Ik zou het heel mooi vinden als mensen het boek lezen en herkenning vinden.’’

Hoe krijg jij alles wat je voelt en denkt zo goed op papier?

‘’Door terug te gaan naar het moment. Terug naar wat ik voelde op dat moment. Als ik terugdenk aan iemand met wie ik zat aan de bosrand, dan ga ik in gedachten weer zitten waar ik zat. Ik ben een beelddenker. Het opschrijven van die beelden gaat bij mij makkelijk.

Het heeft lang geduurd voordat ik woorden kon geven aan mijn emoties. Tijdens mijn opname in kliniek De Hoop heb ik pas voor het eerst gehuild. Daarvoor had ik nog nooit gehuild. Nu huil ik juist heel makkelijk. In teksten van vroeger kan ik die emotie niet terugvinden. Het opschrijven van mijn emoties heb ik moeten leren.”

Hoe kunnen kerken gokverslaafden helpen?

‘’Dat is dezelfde vraag als: Hoe kunnen kerken verslaafden helpen? Er is geen verschil in soorten verslaving. Mijn perceptie is: alle verslaafden vluchten voor de werkelijkheid. Hoe kunnen kerken verslaafden helpen? Door verbinding. Door elkaar echt te zien. Zonder oordeel. De verbinding met elkaar opzoeken zoals Jezus deed.”

Hoe ga je om met negatieve reacties van mensen die je blijven wijzen op jouw verleden?

‘’Er is te veel gebeurd om te kunnen zeggen tegen mensen: wat geweest is, dat is geweest. Maar voor mij is het nu in het verleden. Ik vind het jammer als mensen negatief reageren op mijn boek of mijn verleden, maar dat is aan hen. Toen ik net uit de kliniek kwam ben ik naar iedereen toegegaan bij wie ik er een puinhoop van had gemaakt. Ik ging naar hen toe om vergeving te vragen. Gelukkig waren er veel mensen die mij wilden vergeven, maar er waren ook mensen die dat niet wilden.

Mijn begeleider van De Hoop zei: ‘Het is niet aan jou om vergeving te vragen.’ Ik kan wel mijn excuus aanbieden, maar het is aan de ander om vergeving te geven. Het kan zeer doen als mensen niet willen vergeven, maar daardoor hoef ik niet de rest van mijn leven met een gebogen hoofd te lopen.’’

Hoe heb je God ervaren in de periode dat je gokverslaafd was?

‘’Misschien zat hij wel naast me en keek ik een andere kant op. Maar tijdens mijn verslaving heb ik hem niet ervaren. Ik ben opgegroeid met het beeld van een strenge God. Zoals een strenge vader die boos is op alles wat we fout doen. Ik ben stuk gegaan en heel geworden. Mijn godsbeeld was verkeerd. God stond al klaar toen ik op weg was, terug naar Hem.

Mijn maatje bij De Hoop stapte zelf uit zijn leven. Ik was bij zijn crematie. Zijn zoon zei: ‘Pap, dat je verslaafd bent, kan ik je vergeven, maar dat ik je niet heb leren kennen, vergeef ik je nooit.’ Hij vloekte en ging weg. Mijn zoon was toen zes jaar. Ik wilde niet dat mij hetzelfde zou overkomen. Dat mijn zoon mij zou vervloeken bij mijn begrafenis. Dat heeft mijn leven gered. Het is een godswonder dat ik ben waar ik ben.’’

In het boek heeft Parre een soort droom.  Hij hoort een stem: ‘Liefde was het, liefde zal het zijn, Leef in deze liefde.’ Heb jij zelf ooit zoiets wonderlijks meegemaakt?

‘’De hoofdstukken in mijn boek hebben geen titels, maar dit hoofdstuk had ik ‘Hemel op aarde’ willen noemen. God zegt dit gewoon. We zijn het bovennatuurlijke kwijtgeraakt. Maak het niet te groot, en te eng.  Heb jij het vermogen om echt te luisteren naar God? Heb jij het vermogen om de waan van de dag buiten te sluiten? Als wij zoeken in de hectiek van de dag kan het lastig zijn om God te horen. Maar jij kunt vandaag God horen als je de rust opzoekt.’’

Wat kan iemand doen als zijn/haar partner verslaafd is?

‘’Van wat ik gezien heb: als partner moet je eerst voor jezelf zorgen. Een verslaving kan jaren duren. Het gedrag van een verslaafde is niet in een keer veranderd. Partners van een verslaafde zeggen weleens: ‘Had ik maar eerder ingegrepen.’ Maar je bent niet verantwoordelijk voor je partner die verslaafd is. Je moet wel voor jezelf zorgen. Je grenzen aangeven en zeggen dat je niet meegaat in de verslaving van je partner.

Het zijn vaak de partners die als laatst ontdekken dat hun partner verslaafd is. Daar hoef je je niet schuldig over te voelen. Een verslaafde neemt je mee in zijn bedrog. Kies voor zelfbescherming. Zeg: 'Als je je laat behandelen steun ik je, en anders stop ik.' Dat heeft mij geweldig geholpen. Dat mijn vrouw geen halve maatregelen accepteerde.’’

Ben jij bang voor een terugval?

“Nee, aan het einde van mijn behandeling ben ik met mijn begeleider naar het casino geweest waar ik altijd zat. Ik zag toen dat alles in het casino naar binnen was gericht. Het was er donker. Er waren geen ramen. Het was altijd een verborgen plek voor mij. Maar op die dag werd die plek in het licht gebracht.

Gokken deed ik in het donker, nu ben ik vrij. Het voelt alsof ik beschermd word door God. Dat zegt meer over Gods goedheid dan over mij.’’

De natuur wordt volop omschreven in het boek. Wanneer heb je voor het laatst de natuur opgezocht?

‘’Gistermorgen heb ik de natuur opgezocht in de omgeving van Putten-Ermelo. Ik ben helemaal weg van bomen. Waarom? Ja, bomen zijn er altijd geweest en zullen er altijd zijn. Bomen staan symbool voor van alles. Er is een spreekwoord: bomen groeien niet tot aan de hemel. Nou, ik ben laatst onder een boom gaan liggen en toen ik naar boven keek, groeide de boom echt tot aan de hemel.

Bij bomen voel ik me goed. We wonen in de stad. Als we ‘s avonds door de stad lopen, dan kan ik daarvan genieten. Maar van tijd tot tijd breng ik een halve dag door in het bos. De berk is mijn favoriete boom. De berk is mysterieus. Laatst liep ik door een heideveld, er hing een dunne mistlaag. Boven de mist staken een paar berkenboompjes. Prachtig mystiek vind ik dat.’’

Wat is jouw lievelingsseizoen?

‘’De herfst is mijn lievelingsseizoen. Dan maakt alles zich klaar voor de winter. In het bos maken dieren en de natuur zich klaar om te overleven. Dat heeft ook iets triests. Ik kan echt genieten van een mooie oktoberdag met mist en regen. Tijdens de herfst gooien de bomen de bladeren van zichzelf af. Krachtig vind ik dat. Tijdens de herfst zie je in de natuur een evenwicht tussen kwetsbaarheid en kracht. Daar zit een soort belofte in.’’

Lees ook: Jan had dertig jaar een verslaving, maar runt nu een voedselbank