Is de Bijbel meer dan een verzameling van oude boeken? Ja, en dit blog legt uit waarom

Laten we even de balans opmaken over wat we tot nu toe weten over de Bijbel.

Enkele mensen hebben in een bepaald tijdsbestek wat opgeschreven. Veel van wat ze op schrift hebben gezet waren traditionele verhalen die mondeling al een lange tijd werden doorverteld. Wat ze uiteindelijk opschreven omvat een veelheid aan genres: van poezie tot fictie, van geschiedenis tot apologetiek – en ook nog een aantal brieven. Die mensen die dit opschreven hadden agenda’s, opinies, nuanceringen en specifieke punten die ze wilden maken.

Als je de kleine profeten leest, lees je de geboorte van wat we nu ‘sociale gerechtigheid’ noemen. (Je kunt een directe lijn trekken van de rechtvaardige verontwaardiging in Amos naar de Occupy Wall Street movement). Lukas schrijft zijn versie van het verhaal van Jezus’ leven omdat er dimensies zijn die zijn lezers moeten weten. De Torah is samengesteld tijdens de ballingsschap, waar het bevrijdende verhaal van Exodus direct bijzondere weerklank vond. De apostel Paulus zag Timoteüs als een zoon en wilde hem specifieke kennis meegeven over wat het betekende om Jezus te volgen in Klein-Azië in de eerste eeuw na Christus.

Discussie en debat

Vanaf het einde van de eerste eeuw tot de volgende paar honderd jaar zijn er verschillende concilies geweest. Diverse kerkleiders hebben besloten dat sommige boeken canoniek (behorend tot de Bijbel) waren en sommigen niet. Ze ontwikkelden criteria en manieren om te beslissen welke boeken wél de goede kenmerken hadden en welke niet. Over die besluiten was veel discussie en debat. (Later in de 16^e eeuw zou een kerkleider genaamd Maarten Luther minachtende dingen over sommige boeken zeggen en suggereren dat ze beter weggelaten hadden kunnen worden).

Als je met de Bijbel instemt (welke canon je ook hanteert) zou je in één adem kunnen instemmen met de leiders en concilies die de Bijbelboeken selecteerden. Dit is het geval bij mensen die zeggen dat de Bijbel Gods woord is (kom ik zo op terug). Om te zeggen dat de Bijbel Gods woord is, moet je eerst instemmen met de mensen die hebben besloten dat het Gods woord is, en hun beslissingen over dit boek tegenover andere boeken, deze specifieke verzameling tegenover een andere verzamelingen.
De Bijbel is immers een verzameling, een bibliotheek van boeken geschreven door mensen, samengesteld en geredigeerd door mensen. En uiteindelijk is de Bijbel de Bijbel geworden door mensen die deze bibliotheek zo genoemd hebben. En deze mensen waren ervan overtuigd dat deze bijzondere bibliotheek van boeken (een paar meningsverschillen daargelaten) meer is dan een verzameling boeken. Er wordt een aantal woorden gebruikt om dat aan te duiden. Geïnspireerd. Gezaghebbend. Goddelijk. Doorademd door God.

Je hebt geloof nodig om tegelijkertijd te zeggen dat de Bijbel een bibliotheek van boeken is én meer dan een bibliotheek van boeken. Je moet geloven dat er nog iets anders gebeurt op deze bladzijden, iets onder de oppervlakte, iets wat al die schrijvers in de loop der tijden en alle mensen die beslissingen over de Bijbel hebben genomen verbindt.

Zo moet het Bijbelgeprek dus niet…

Als we het over de Bijbel hebben, helpt deze opsomming ons. Het helpt ons om te beseffen hoe we aan deze bibliotheek zijn gekomen en hoe deze is ontstaan. Het helpt ons om te weten hoe we (niet) over de Bijbel moeten praten, ook tegenover mensen voor wie de Bijbel niet bekend is.

Allereerst: cirkelargumentatie helpt niet. Zoals: de Bijbel is Goddelijk geïnspireerd omdat dat er staat. Dat zou elk boek kunnen zeggen. Dit argument is niet behulpzaam, het is ook nog verwarrend voor mensen die nog nooit de Bijbel hebben gelezen.

Ten tweede: het helpt ook niet om te zeggen dat de Bijbel door God is geschreven. Dat is heel verwarrend. De Bijbel is geschreven door mensen. Begin met de mens, en ga van daaruit naar het Goddelijke.

Ten derde: de Bijbel is geen argument. De mensen die deze dingen schreven hadden echte ervaringen met het Goddelijke en deden alles wat ze konden om die ervaringen in woorden te vatten. Het werd gefilterd door hun geweten, hun cultuur, hun kijk op de wereld en hun levensverhaal.

Groeiend besef van het Goddelijke

De verhalen werden verteld omdat ze van diepe betekenis waren voor mensen die ze opschreven. Alle geloofsleer, dogma’s en theologie waren eerst een mystieke ervaring. Iemand had een ervaring met het goddelijke en probeerde onder woorden te brengen wat er was gebeurd. Wat we in deze bibliotheek zien is een verhaal dat zich ontvouwt gedurende de tijd, een verhaal over een groeiend besef van het Goddelijke.

Het is een kijk op de wereld waardoor we groeien in ons begrip van wie we zijn, waar we naar op weg zijn, wat het betekent om mens te zijn. Dit verhaal heeft een aantal specifieke kernmerken, trekken, bewegingen en openbaringen in zich die alles samenbrengen. Dat is de reden waarom zoveel mensen, zoals ik, vinden dat dit Boek en deze verhalen zo uniek, inspirerend en onthullend zijn.

Dus als ik schrijf over bezinning, filters en bewustzijn dan beschrijf ik wat er gebeurt als mensen op een echte plaats en in een echte tijd een ontmoeting hebben met het Goddelijke. Om dat nog beter te ontdekken, gaan we het de komende tijd hebben over volksstammen, het materiële, een steeds groter wordend besef en tenslotte over Jezus.

Meer lezen over de Bijbel: Reinier Sonneveld schreef er dit essay over: ‘De Bijbel is geen handboek, maar wat dan wel?’