Kun je als ouders je kind helpen verstandig om te gaan met alcohol?

Uit het Health Behaviour in School-aged Children (HBSC)-rapport [1]blijkt dat een hoog percentage jongeren onder de achttien jaar veel drinkt. Dat is best even schrikken als je dat zo leest. Aan de andere kant: elke ouder met een puber weet dat er op feestjes echt niet alleen maar cola wordt gedronken. En dat is lastig als je weet dat alcohol weinig goeds doet voor de gezondheid. Hoe moet je hiermee omgaan? Annelies Peekstok is GZ-psycholoog bij De Hoop ggz en spreekt voor haar werk regelmatig met jongeren over hun alcoholgebruik.

Annelies:‘’Er is een groep jongeren die helemaal niet gebruikt, een groep die er makkelijk mee omgaat, en een groep die zich in alcohol verliest. Het gaat dan niet gelijk om verslaafde jongeren, maar wel om jonge mensen die ongezond omgaan met alcohol. Wanneer het drinken ongezond wordt? Dat ligt aan verschillende factoren. In hoeverre gaat het alcoholgebruik ten koste van je normale leven? Als school of werk eronder gaat leiden kan het problematisch worden. Als je geld gaat stelen van je ouders om alcohol te kunnen kopen. Of als je het niet meer kunt houden bij een limiet en ook doordeweeks en overdag gaat drinken. Als je alcohol drinkt om jezelf te verdoven van innerlijke, of om jezelf af te leiden. Als je niet alleen meer drinkt in sociale context, maar ook in je eentje.

Groepsdruk kan ook heel subtiel zijn

Gelukkig komt problematisch drankgebruik maar bij een kleine groep jongeren voor.’’

Wat zijn de meest voorkomende beweegredenen van de jongeren die jij spreekt om veel alcohol te drinken?
‘’Alcohol drinken hoort in onze maatschappij bij het ouder worden. Als jongere wil je graag volwassen worden. Daarnaast wordt alcohol in onze samenleving vaak gekoppeld aan gezelligheid, genieten en een feestje. Ik denk dat een deel van de aantrekkingskracht van alcohol op jongeren daar vandaan komt.

Verder kan het gemeenschapsgevoel meespelen. Groepsdruk hoeft niet te betekenen dat iemand zegt: drink jij ook eens mee! Het kan veel subtieler. Bijvoorbeeld als al je vrienden drinken, en jij bent de enige die altijd met een glas cola staat. Dan kun je je een buitenstaander gaan voelen. Pubers zijn daar gevoelig voor.

Ook kan alcohol ontspannen. Jongeren ervaren dan ze makkelijker op een jongen of meisje af durven te stappen. Of ze worden er vrolijker van. Dat willen ze nog wel een keer meemaken.

Als ik samen met jongeren terugkijk naar hoe hun alcoholisme is ontstaan, dan hoor ik regelmatig terug dat hun ouders ook makkelijk met drank omgingen. Dat de ouders de gevaren daar niet van inzagen. Daarnaast zie ik vaak jongeren bij wie verdriet en rouw in het gezin is en waar het moeilijk is om dit met elkaar te delen. Gezinnen waar iemand ziek is of waar veel zorgen zijn. Uit eenzaamheid zoeken jongeren dan de oplossing bij alcohol.’’

In hoeverre kun je als ouders je kind helpen om geen alcohol te drinken voor zijn/haar achttiende?
Dat is een lastige vraag. Ten eerste is het belangrijk om als ouders na te denken wat je doel is. Mag je kind geen druppel drinken tot zijn achttiende vanwege een betere breinontwikkeling? Of is je doel dat je kind op een verantwoorde manier leert omgaan met alcohol?In de praktijk zien we dat jongeren wel voor hun achttiende in aanraking komen met alcohol. Als je doel is dat je kind goed leert om te gaan met alcohol, dan doe je andere dingen dan wanneer je zegt dat je kind geen druppel mag drinken. Zo’n doel vraagt ook wat van jou als ouder. Het ene kind heeft geen interesse in alcohol en zal het respecteren als je zo’n doel stelt. Maar er is ook een groep die zich wel aangetrokken voelt tot alcohol. In zo’n geval zou je ervoor kunnen kiezen om zelf ook geen alcohol te drinken zodat je je kind een voorbeeld geeft.

Jouw invloed heeft een grens

Het is dus vooral afstemmen wat past bij het karakter van jouw kind. Mijn motto is altijd wel dat je ruim voor de puberteit bouwt aan een relatie met je kind waarin dingen bespreekbaar zijn. Als je pas rond zijn of haar twaalfde moeilijke onderwerpen bespreekbaar probeert te maken, dan heb je daar waarschijnlijk een grote kluif aan. Deel je gedachten met je kind en laat hem of haar ook meedenken. Stel je kind eens een dilemma voor: hoe is het voor jou als de hele klas drinkt, maar jij niet? Of als een vriendin van je niet mee wil drinken? Wat vind je daarvan? Hoe ga je daarmee om?

Pubers vormen zich ook buitenshuis. Het is moeilijk om als ouders te voorkomen dat je kind geen druppel alcohol drinkt als je puber dat wel graag wil. In zo’n geval is het belangrijk om in gesprek te blijven, ook als je kind andere keuzes maakt dan jij zou willen.We leven in een prestatiegerichte maatschappij. Geef je borstvoeding? Slaapt je kind al door? Lukt het je om je puber alcoholvrij af te leveren voor zijn achttiende? Dat kan jou als ouders onzeker maken. Met zulke verwachtingen loop je het risico om voorbij te gaan aan andere belangrijke dingen. Zoals hoe jouw relatie is met je kind. Pubers hebben een ingebouwde prikkel om zich te ontwikkelen. Die ontwikkeling hangt niet alleen van jou af. Jouw invloed heeft ook een grens.

Als christelijke ouders kun je veel troost halen uit genade. Dat je weet dat als je tekortschiet, God ook voor jouw kind zorgt. Dat je weet dat je weleens de plank misslaat en niet op alles invloed hebt. Dat je genade hebt voor je kind als hij of zij iets doet wat niet mag, maar dat jij ook genade mag ervaren als jij iets fout doet.’’

Kan het kwaad als je je kind af en toe alcohol laat proeven tijdens speciale gelegenheden?
‘’Er zit veel flexibiliteit in je lijf, maar alcohol is wel een soort vergif voor je lichaam. Dus laten proeven zou ik niet adviseren. Mocht jouw kind er gevoelig voor zijn, dan zet je al heel vroeg dat poortje naar alcohol open. Bovendien moet je daarna weer zeggen dat je eigenlijk niet wil dat je kind alcohol drinkt op jonge leeftijd. Je oudste kind kan er misschien prima mee omgaan, maar je andere kind ervaart wellicht dat hij zich lekker voelt in zijn hoofd na een borreltje, of dat hij beloond wordt voor zijn grappige gedrag als hij onder invloed is en wil dat vaker ervaren.’’

Het is een onmogelijke taak om de perfecte ouder te zijn voor jouw kind

Zo’n gesprek over alcohol kan soms betuttelend overkomen, hoe zou jij zo’n gesprek aanpakken?
‘’Sommige kinderen vinden het lastig om met hun ouders over zulke onderwerpen te praten. Toch zou ik je toewensen om wel te praten met je kind. Kies een goed moment uit waarbij je even één op één samen bent. Of als je kind s’ avonds een feestje heeft en grapjes over het drankgebruik maakt, dat is een mooie gelegenheid om daar samen over te kletsen. Je kunt ook zelf proberen om verstandige keuzes te maken. Zodat je kind ziet dat jij ook weleens iets moet ontzeggen of groepsdruk moet weerstaan. Wees een voorbeeld daarin.’’

Wat kun je doen als het alcoholgebruik problematisch wordt?
‘’Dan kun je het beste hulp vragen bij de huisarts of aan het sociaal team in je woonplaats. Hoe vroeger je erbij bent, hoe beter je het alcoholgebruik kunt bijsturen. Je kunt ook bellen met bijvoorbeeld Stichting Chris en Voorkom! om advies te vragen. Hulp vanuit de kerk kan ook fijn zijn.

Vrijwel alle ouders voelen zich schuldig als hun kind een problematische relatie krijgt met alcohol. Ze vinden dat ze tekort zijn geschoten en piekeren over wat ze anders hadden moeten doen. Ten eerste schiet je daar niet veel mee op, want gedane zaken nemen geen keer en het was bij voorbaat al een onmogelijke taak om de perfecte ouder te zijn voor jouw kind. Maar daarnaast kan dit piekeren je ook erg afleiden van wat je nu wél kunt doen.

Houd je kind vast en maak het bespreekbaar. En als het niet lukt om aansluiting te vinden bij je kind, misschien lukt het dan wel een vriend, familielid of een mentor om een brug te slaan. En wat betreft dat schuldgevoel: praat erover! ’’

[1] Bron: https://www.scp.nl/actueel/nieuws/2022/09/14/mentale-gezondheid-van-meisjes-fors-verslechterd

Annelies Peekstok, GZ-psycholoog bij De Hoop