Kunsttentoonstelling Exodus: ‘Als je beter kijkt, zie je dat er iets niet klopt’

Overvolle boten op de Middellandse Zee, aardbevingen, geen geld voor warm eten… In het boek Exodus zijn allerlei maatschappelijke thema’s te herkennen die ook nú urgent zijn. Bijbels Museum-directeur Carolien Croon: “We hebben als uitgangspunt voor deze tentoonstelling het boek Exodus gekozen, omdat het vol staat met verhalen die hedendaagse kunstenaars kunnen inspireren. De verhalen gaan over een reis die leidt uit de slavernij, door de Rode Zee, door de woestijn, naar het beloofde land. Kunstenaars hebben gekozen voor onderwerpen als identiteit, consumentisme, het slavernijverleden van Nederland en ongelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen. Het is belangrijk dat de samenleving oog heeft voor deze thema’s.

Maar de verhalen uit Exodus kunnen ook gaan over de reis die ieder mens in het leven maakt. Op die ontdekkingsreis kom je uitdagingen tegen. De tentoonstelling nodigt dan ook uit tot reflectie: wat doet deze kunst met mij?”

Zevenhonderd kunstwerken

Voor de tentoonstelling was er een ‘open call’ waarmee kunstenaars werden uitgenodigd een kunstwerk of ontwerp in te sturen dat past binnen de thema’s van Exodus. Er kwamen meer dan zevenhonderd inzendingen, waar een zeskoppige commissie uit moest kiezen. “We hebben zestig werken geselecteerd voor de online expositie op de website Exodus.nu. Daaruit hebben we 28 kunstwerken gekozen die op de tentoonstelling te zien zullen zijn. Drie daarvan zijn gemaakt in het voormalige klooster bij Utrecht, waar de desbetreffende kunstenaars tijdelijk een kamer en atelier kregen om zich helemaal aan het werk te wijden.”

Wat voor kunstwerken zijn er zoal te zien?
“Er is veel divers werk gemaakt met allerlei materialen en in allerlei mediavormen. Fotografie, video-installaties, schilderkunst, tekeningen, installaties van papier-maché, keramiek of textiel. Je komt bijvoorbeeld het werk van fotograaf Celine van den Boorn tegen. Zij heeft een serie van bewerkte nieuwsfoto’s ingestuurd, waaronder een foto op Lesbos, waar veel vluchtelingen aankomen. Het beeld is met verf bewerkt en er zijn kleurrijke stippen aan toegevoegd, waardoor het vrolijk lijkt. Maar als je beter kijkt, zie je dat er iets niet klopt: ze heeft de mensen op de foto’s weggewerkt met die verf. Dat zegt iets over hoe wij met vluchtelingen omgaan.

Of neem het kunstwerk van de Cubaanse Mario Sergio Alvarez. Toen hij net in Nederland woonde, sloopte hij keukens voor een inkomen. Hij heeft keukenkastjes van drie gesloopte keukens bewaard en beschilderd met drie soorten exotische planten: een die verboden is in Nederland vanwege gebrek aan natuurlijke vijanden, een die kan overleven, en een die toegestaan is en geen schade aanricht. Tijdens het schilderen dacht hij: wat voor exoot ben ik hier? Ondertussen presenteert hij alle planten bij elkaar, waardoor ze één grote tuin vormen, en er geen onderscheid meer is. Een prachtig beeld.”

Mozes of Musa

In het boek Exodus ligt de nadruk op Mozes. De verhalen over Mozes staan niet alleen in de Bijbel, maar ook in de Koran – waarin Mozes Musa heet en de meest voorkomende persoon is. “De verhalen zijn dus breed bekend”, zegt Carolien. “Om de kunstwerken te begrijpen is het een meerwaarde als je de verhalen uit Exodus kent, maar het is zeker niet noodzakelijk. Bij de kunstwerken verduidelijken we in korte teksten de relatie met Exodus. Bovendien staat er verdiepende informatie op onze website.”

Wat hoop je dat bezoekers meenemen?
“We hebben geprobeerd een tentoonstelling te maken waarin iedereen íéts kan vinden wat hem of haar op een nieuw spoor zet. Iets wat prikkelt om met een andere blik te kijken naar de ontwikkelingen in de wereld. We hebben daarom veel diversiteit in het soort kunst: abstract, concreet, intiem en persoonlijk, ruimtelijk, en meer. Ook de achtergronden van de makers zijn verschillend, waardoor zij urgente kwesties allemaal anders kunnen verbeelden.”