Lazarus staat op | De grote plek van het kleine ik

De grote plek van het kleine ik – PopUpGedachte 18 februari 2020

Er wordt gefluisterd achter me in de tram en meteen denk ik dat het over mij gaat. Absoluut geen reden toe, maar zou ik iets geks hebben gedaan? Zou er iets in mijn haar zitten? Even snel als de gedachte opkomt, schud ik haar weer af. En toch, is ze even langs geweest. Gek eigenlijk.
Of als een opdrachtgever appt dat ze me even wil spreken de volgende dag. Zomaar gaat er een alarmbel af. Ik scan in mijn hoofd langs de verschillende taken die uitstonden en vraag me bij elke af of ik ergens geblunderd heb, in de paar seconden die zoiets duurt heb ik ook al excuses en uitvluchten bedacht. Dan pas bedenk ik me dat het ook over duizend andere dingen kan gaan. Hoe beter ik me in mijn vel voel, hoe minder die gedachten me bezighouden. Hoe onzekerder, hoe meer.

Vandaag overkomt het de leerlingen van Jezus in een mooie scène op een boot. En de rabbi vindt het maar ingewikkeld, die grote plek van het kleine ik. We zien hem niet zo vaak als de mopperende leider vol onbegrip, maar die is er zeker. Dit staat er:

“In die tijd hadden de leerlingen vergeten brood mee te nemen, zodat zij niet meer dan een brood bij zich in de boot hadden. Toen gaf Hij hun deze waar­schuwing: 'Let op, wacht u voor het zuurdeeg van de Farizeeën en het zuurdeeg van Herodes!' Zij spraken daarover onder elkaar: 'Dat zegt Hij omdat we geen brood hebben.'

Jezus' uitspraken hebben meestal iets te maken met de directe omstandigheden. Ze lopen langs een akker en hij zegt iets over veldbloemen of graan, er wordt gevist en hij hangt een wijsheid op aan vissen. Nu hebben ze het over brood en Jezus heeft het over zuurdesem. Maar in plaats van te luisteren, slaat de vraag meteen naar binnen. Ze voelen zich dom. Een beetje goede leerling zorgt voor de kas, voor de voorraden, dat soort dingen. En als ze iets willen zijn, dan is het wel goede leerlingen. Voelen ze zich toch nog een beetje minderwaardig?

De meeste leerlingen van rabbi’s (in elk geval in het latere jodendom na Jezus) hebben de hele Thoraschool doorlopen, zijn op hun intelligentie of vroege wijsheid verkozen om door te stomen tot leerling-rabbi. Die van Jezus zijn al eerder van school gestuurd: gaan jullie maar werken. En terwijl ze zo bezig zijn bij hun vaders in het familiebedrijf, komt er alsnog een rabbi die zegt: ik wil jullie als leerling-rabbi, kom volg mij. Een mix van onzekerheid, minderwaardigheidscomplex en overmatige zelfreflectie en zie daar: het kleine ik neemt een enorme plek in. Zo groot dat je niet eens meer hoort, wat er gezegd wordt, maar dat wát er gezegd wordt, neemt om je eigen zelfkritiek te bevestigen.

Dat zuurdesem of gist van de Farizeeën gaat over de collega’s van Jezus van Nazareth, sommigen in elk geval, die een manier van leren en van interpretatie erop nahouden, die je eigenlijk geen kans moet geven. Zoals een gepest kind op school maar een klein beetje hoeft te geloven dat het toch aan hem of haarzelf ligt. Dat kleine beetje zal alles doortrekken. En Herodes’ zuurdeeg? Dat is het cynisme dat de hoop heeft opgegeven op een toekomst voor de goedheid, de godheid en de vrijheid zonder overheersing door de machtigen der aarde.

Het zijn belangrijke zinnen en ideeën. Hoed u voor religieus fundamentalisme van de religieuze leiders en voor machtbelust cynisme van politieke leiders. Maar de leerlingen horen niets van dat alles. Zij horen slechts dat Jezus iets zegt met brood, realiseren zich dat ze het vergeten zijn en voelen zich stom. Ze denken dat hij bedoelt hen te bekritiseren en slaan zich voor de kop. En wie zich voor zijn kop slaat, heeft weinig oren voor iets anders. Jezus vindt het maar gedoe.

Maar Hij bemerkte het en sprak: 'Wat bespreekt ge daar onderling? Dat Ik dit gezegd heb, omdat ge geen brood hebt? Begrijpt en verstaat ge het dan nog niet? Is uw geest dan zo verblind? Ge hebt toch ogen: ziet ge dan niets? ge hebt toch oren: hoort ge dan niets? En herinnert ge u niet, hoeveel korven vol brokken gij hebt opgehaald, toen Ik voor de vijfduizend die vijf broden heb gebroken?' Zij antwoordden Hem: 'Twaalf.' 'En hoeveel manden vol brokken hebt gij opgehaald, toen met die zeven voor de vierduizend?' En zij antwoord­den: 'Zeven.' Daarop zei Hij hun: 'Begrijpt ge het dan nog niet?'

Waarom zou de rabbi zich drukmaken om zoiets eenvoudigs als brood in de voorraadkast als hij net een aantal broodwonderen heeft gedaan. Waarom zijn ze zo bezig met zichzelf en wat zij zouden moeten doen of gedaan hebben. Laat het. Luister dan. Je bent hier niet om voor de rabbi te zorgen en een pluim te verdienen omdat je zo goed de voorraadkast hebt gevuld. Er is hier iets zoveel groters dat op het spel staat: een manier van kijken en manier van denken. Denk niet te klein van jezelf, want het staat de groei in de weg.

Luister, wees stil, ontdek, huiver bij het mysterie en fluister even tegen het kind in jezelf dat zoveel aandacht wil, zo vaak wil weten of het wel goed zit of dat het wel of niet het goed gedaan heeft, dat het even mag zwijgen en gaan liggen. Dat het oké is, dat het zich geen zorgen hoeft te maken. Geef het kleine ik een kus op de bol, zodat er ruimte ontstaat om werkelijk te luisteren hoe je aangesproken wordt. Als volwassene, als verantwoordelijke, als iemand in wie vertrouwen is gesteld.

Niet eenvoudig, wel zo belangrijk.

Tot zover de popupgedachte van vanochtend. Meer PopUp te vinden op lazarusstaatop.nl. Voor nu, vrede. En alle goeds. 

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.