Lazarus staat op | 'Ik ben geen profeet'

‘Ik ben geen profeet’ – PopUpGedachte donderdag 2 juli 2020

We weten ondertussen dat profeten geen glazen bol hebben. Het zijn geen toekomstvoorspellers, die wel even vertellen wat er straks allemaal gaat gebeuren. En de goegemeente luistert en huivert en gooit de circusprofeet een paar stuivers toe. Profeten zijn andere types. Profeten, in elk geval de Bijbelse varianten, zijn mensen met een hart dat klopt voor de maatschappij, met een scherp oog voor de politieke verhoudingen en weet van de maatschappelijke keuzes die gemaakt worden door de machtigen.
De oudtestamentische profeten spreken de koning aan en richten zich tot het volk als geheel. Niet om ze door middel van een gave van helderziendheid iets te laten weten van de toekomst, maar om te waarschuwen, terecht te wijzen, op te beuren, hoop en moed te geven en ja, te voorspellen. Maar dan als uitdaging of als hart onder de riem. Zo van: weet dat als je deze richting door blijft gaan, dat dan het einde komt. Of: deze stad zal weliswaar vernietigd worden en iedereen weggevoerd, maar een rest keert terug. En zij zullen weer de verbinding met de Eeuwige zoeken.

Er is nooit maar één profeet en er wordt nooit zomaar naar profeten geluisterd. Vandaag is het de profeet Amos, een priester probeert de beste man te verjagen door hem aan te geven bij de koning als landverrader. Je zou voor de grap eens moeten zoeken op Twitter hoeveel mensen die voor een rechtvaardig en gastvrij migratiebeleid strijden, landverraders worden genoemd. Of als je bijvoorbeeld stelt dat er geen toekomst voor Nederland denkbaar is zonder moslims – dat het misschien tijd is om dat ook te incorporeren in onze gedachtenwereld in plaats van het eeuwige 'wij, die wel even bepalen welke speelruimte er in ons land is voor hullie'. Landverrader is dan nog een hele lieve lelijkheid.

“In die dagen stuurde Amasja, de priester van Betel, aan Jerobeam, de koning van Israël, deze boodschap: “Binnen uw eigen Israël smeedt Amos een complot tegen u; het land is tegen al die dreigementen van hem niet bestand. Want hij, Amos, zegt: Jerobeam zal sterven door het zwaard en Israël wordt van zijn eigen grond verbannen.”

Dat is zo’n toekomstvoorspelling waarvan ook de profeet hoopt dat het niet uitkomt, maar hij ziet het voor zijn geestesoog gebeuren. Het is de spreekbuis van de goddelijke woede die zich keert tegen de machthebbers binnen het rijk dat door de koning is toegeëigend, maar waarvan de Eeuwige altijd zal blijven zeggen: van mij.

En Amasja zei tegen Amos: “Ziener, gij moet maken dat ge wegkomt! Verdwijn naar Juda en verdien daar uw brood maar met profeteren! Hier in Betel moogt ge niet meer profeteren, want dit heiligdom is van de koning en dit gebouw van het rijk.” Amos gaf Amasja ten antwoord: “Ik ben geen profeet of lid van een profetengilde, ik ben veehoeder en vijgenkweker. Maar de Heer heeft mij achter mijn beesten weggehaald en het is de Heer die mij gezegd heeft: Trek als profeet naar mijn volk Israël." 

Dit is geen baan. Ik ben geen profeet. Ik heb een stem gehoord en ik kan niet zwijgen. Dit heiligdom is net zo min van de koning als dat het land van de bewoners is en de lucht of het water eigendom van een persoon. Achter alles huist een andere aanspraak. En deze profeet die er niet voor heeft gekozen om toe te treden tot het profetenambt, maar nu eenmaal iets onstuitbaars te zeggen heeft, zal blijven profeteren.

Om me heen zie ik de journalisten en de kunstenaars, de lobbyisten en de humanitarian workers. Verteerd door bijna goddelijke woede werpen ze zich met al wat ze hebben in de strijd om dan mogelijk nog 500 kinderen naar Nederland te halen uit kamp Moria. Waar is de profeet? Is hij of zij daar onderdeel van? Mogelijk wel. Misschien ook niet. Misschien staat hij of zij er ook naast en voorspelt de inktzwarte toekomst van een Europa en een Westen dat zich niets aan de godgegeven genade gelegen heeft laten liggen, maar een vijand heeft gezocht in islam en Midden-Oosten, die een oorlog is gestart met militaire middelen tegen mensen die proberen het vege lijf te redden of een plekje te vinden om een toekomst op te bouwen door middel van een baantje in datzelfde Europa. Waar is de profeet die de ondergang voorspelt en de voortekenen aanwijst. Die het volk zijn nieuwe Baudet-achtige heersers aankondigt als het zich niet bekeert tot gedreven medemenselijkheid. Waar is dat gezag? Het is echt aanwezig, het kan niet anders. Overal zijn er de vonken van en de aanzetten toe. De vraag is of ik luister. En of wij het horen met elkaar. Want dat is ook het lot van de profeet; dovemansoren.

Misschien begint het daar dan wel mee: de oren spitsen of er ergens profetische stemmen zijn. Opdat de ondergang uitblijft of beter gezegd: opdat het toch nog goedkomt. Want soms kwam tot het geluk van een ieder de profetie níet uit, omdat men op tijd tot bezinning kwam.

Tot zover vandaag. Een goede donderdag gewenst, open oren en ogen en vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.