Lazarus staat op | Wie maakt van oude vormen nieuwe wijn?

Wie maakt van oude gewoontes nieuwe wijn? - PopUpGedachte donderdag 7 januari 2020

Met verbijstering hebben we gisteren de ontwikkelingen in de Verenigde Staten gevolgd. Extremistische aanhangers van een om oproer brullende dictator bestormen regeringsgebouwen. Er vallen vier doden en 52 gewonden. Een ooit tot zijn schrik – zo zegt men – verkozen president wil de aan alle kanten juridische geverifieerde uitslag terugdraaien. Als dat zou lukken, zou er dan ooit nog een verkiezingsuitslag geaccepteerd worden? Het is niet de eerste keer dat er in democratische landen zoveel geweld wordt gebruikt om de loop van de politieke geschiedenis te beïnvloeden. Het is wel ellendig en gevaarlijk.

Een Nederlandse journaliste loopt tussen de gewelddadige aanhangers van Trump en vraagt wat de redenen zijn. Men roept dat ze Amerika terugwillen, dat de verkiezingen niet gestolen mogen worden, maar ook dat ze bang zijn hun land kwijt te raken. Als je doorvraagt gaat het om wapenbezit, om nostalgie, om een aantal zelf vastgelegde ijkpunten die staan voor behoud van zekerheden. Een vooraanstaand kerkleider met niet eens al te conservatieve ideeën is blij dat men binnenkort van Trump af is, maar vreest nieuwe linkse ‘tyrannie’ waarbij ongeboren leven niet veilig zou zijn – dat de weg opengaat naar abortus en euthanasie.

Men lijkt een oude ‘reinheid’ te willen behouden. De één wil z’n geweer mogen poetsen en z’n eigen stukje land verdedigen, zoals dat in elke Western-film wordt geromantiseerd. De ander wil de ijkpunten voor wat in zijn of haar ogen ‘christelijkheid’ is bewaken en hangt dat op aan de medisch-ethische discussie over de randen van wat wenselijk en mogelijk is met betrekking tot ongeboren leven en beëindiging van het leven.

Ik noem het vandaag oude ‘reinheid’ vanwege het verhaal dat ik vanochtend lees. Het is Jezus van Nazareth die op een bruiloftsfeest aanwezig is, waar de wijn opraakt. Zijn moeder heeft het idee dat haar zoon de rabbi er iets aan kan doen. Soms snap ik helemaal niets van de Bijbel, al heb ik zeven jaar theologie gestudeerd en nog veel langer theologie gelezen. Moeder heeft gehoord dat ze de zoon van God gebaard heeft, de langverwachte Messias, iemand die een politiek-religieuze omwenteling teweeg zou moeten brengen als langverwachte zoon van de grote koning David – en ze verwacht dat hij zijn wereldwijde campagne misschien wel kan starten op een bruiloftsfeest door wijn te toveren? Wat is dit voor boek? Jezus reageert dan ook met: Vrouw, is dat soms uw zaak? Nog is mijn uur niet geko­men.' Zijn moeder sprak tot de bedienden: 'Doet maar wat Hij u zeggen zal.'

Mama kent haar pappenheimer blijkbaar. Zou het echt de eerste keer zijn dat hij iets wonderlijks doet? Of hebben we wat gemist? Ik begrijp Maria niet. Maar misschien ben ik gewoon niet katholiek genoeg.

Nu stonden daar volgens het reinigingsgebruik der Joden zes stenen kruiken, elk met een inhoud van twee of drie metreten. Jezus zei hun: 'Doet die kruiken vol water. Zij vulden ze tot bovenaan toe.'
Daarop zei Hij hun: 'Schept er nu wat uit en brengt dat aan de tafelmeester.' Dat deden ze,
en zodra de tafelmeester het water proefde dat in wijn veranderd was, riep hij de bruidegom en zei hem: 'Iedereen zet eerst de goede wijn voor en wanneer men eenmaal goed gedron­ken heeft
de mindere. U hebt de goede wijn tot nu toe bewaard.'

In al mijn lezingen van dit verhaal ging het altijd over de bizarre hoeveelheid wijn die de Messias maakt. Of over de kwaliteit van de wijn. Of over het feit dat hij met wijn zijn campagne inluidt. En waren die reinigingsvaten puur interessant om hun omvang.

Maar in het theater van de man van Nazareth is weinig toeval. Reinigingsvaten, gebruikt om borden, vaatwerk, handen en wat niet al te reinigen. Kenmerk van het Joodse volk, identiteitsmarkers als het Tweede Amendement, het gebruik van religieuze taal in de politiek, Zwarte Piet als volksvermaak en zo nog het een en ander. Het kan niet voor niets zijn dat hier Jezus van Nazareth juist die middelen onklaar maakt voor traditioneel gebruik en ze omvormt tot feestelijke fonkelende drank van hoge kwaliteit om  het hart en de geest vrolijk te maken.

De een wil sommige van die oude volkstradities, die zo uitsluitend kunnen zijn voor buitenstaanders, zo snel mogelijk afschaffen – en ik voel me daarbij thuis. De ander wil ze behouden, koste wat het kost – en ik begrijp de nostalgie, de onrust, het ongemak wel een beetje. Een derde maakt wijn van oude vormen, maakt ze daarmee onbruikbaar én bouwt een feest. Ik verlang naar dat feest. Naar in onbruik geraakte reinigingsvaten en verrassend goede wijn. Naar de man van Nazareth en zijn werkwijze – ook al lijkt hij steeds weer roemloos ten onder te gaan – zijn zwakheid en verandering is een onhoudbare kracht tot verandering. Proost alvast. Ook al is het nog wat vroeg.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.