Lazarus staat op | Overleven is niet onze diepste drijfveer

Overleven is niet onze diepste drijfveer – PopUpGedachte dinsdag 4 februari 2020

Ze zeggen dat de mens gemaakt is met de wil om te overleven. Dat die diepe oerkracht uiteindelijk alles bepalend is. In tijden van disussies over voltooid leven wordt dat geloof natuurlijk al een beetje ondergraven. Maar je zou nog kunnen zeggen: willen leven is allesbepalend tot dood willen allesbepalend wordt. De mens wil beschikken in elk geval. En alle begrip, hè voor het dood willen, de ellende waarin mensen zonder nog langer controle te hebben, de dagen moeten zien door te komen. Ik wordt al gek als iemand die ik toch echt heb gevraagd te reageren, maar op zich laat wachten. En ik heb het antwoord nodig om de volgende stap te kunnen zetten. Geen controle. Zó lastig. En in de zaak van voltooid leven gaat het niet over een project, maar over je leven zelf. De dagen uitzitten, onmachtig om datgene te beëindigen wat je niet eens koos om te beginnen.

En toch. De wil om te overleven en de wil om dood te gaan, twee kanten van dezelfde medaille uiteindelijk, uitersten die elkaar raken, en toch zijn ze niet de diepste drijfveer. Die ligt ergens anders, realiseer ik me vandaag als ik een hartverscheurende scene uit het verhaal van koning-dichter David lees. Het is een opera-achtige scene, groots theater. Theater dat al sinds mensenheugenis de mens dicht bij zijn hart brengt, bij de verscheurdheid van zijn innerlijk, bij de tweestrijd en de ónredelijkheid die in het echte leven zo vaak schuil gaat achter het masker van redelijkheid en achter een gebrek aan mogelijkheid om werkelijk te voelen. Dus stoppen we het maar in het theater, écht voelen. En doet David het vandaag, hartverscheurend voelen.

Koning David en heel het rijk wordt belaagd door de zoon van David, Absalom. Een bloeddorstige opstand en David weigert de strijd aan te gaan met zijn zoon. Hij vlucht. Hij wil niet. Het doet teveel pijn. Als Absalom dan bij puur toeval in een weerloze situatie wordt aangetroffen door Davids legeraanvoerder, brengt deze hem om het leven. En een bode brengt David het nieuws, een bode die niet zo goed weet dat het hart van David niet het hart van een overlever is, maar menselijker dan dat. Veel menselijker. Dit staat er:

Maar de koning vroeg aan den Ethiopiër: Is de jonge Absalom ongedeerd? Toen zeide de Ethiopiër: Moge het de vijanden van mijn heer en koning, en allen die tegen u zijn opgestaan, op dezelfde wijze vergaan als die jongeman! Diep geschokt ging de koning naar het vertrek boven de poort; daar liep hij wenend heen en weer en riep aldoor: Mijn zoon, Absalom mijn zoon, Absalom mijn zoon! Ach, was ik zelf maar in uw plaats gestorven, Absalom mijn zoon, mijn zoon! Men berichtte aan Joab, dat de koning weende en weeklaagde over Absalom. En de overwinning van die dag veranderde in rouw voor heel het volk, daar het volk die dag had vernomen, dat de koning bedroefd was om zijn zoon.

Het volk dat David is trouw gebleven, rouwt op de dag van de overwinning omdat het hart van de koning is gebroken om zijn zoon, de man die hem naar het leven stond. Dat is niet de overlever, dat is ook geen voltooid leven, dat is liefde. Een term die zo vaak gebruikt is als duizend-dingen-doekje; liefde, maar hier in al zijn grootsheid en hartstochtelijkheid wordt gevoeld. David sterft liever dan dat hij de dood van zijn zoon moet voelen, ook als het een zoon is die hem naar het leven staat. Dit is de waanzinnige kracht achter en onder de wil tot leven en overleven. Die wil verbleekt bij de wil van de liefde.

De aarde is voortgebracht met deze wil tot liefde. Niet de wil tot macht, niet de wil tot leven en ook niet de laatste wil. Het is de wil tot liefde. Het is deze wil die het grootste onrecht kan verduren, die onredelijke wegen gaat en dagen van overwinning achteloos terzijde schuift omdat het verlies van de geliefde oneindig veel groter is. Als het leven voltooid is, waar is dan de liefde? En hoe vaak wordt niet de liefde geofferd aan de wil tot léven, tot grootsheid, tot succes. En waar is dan díe liefde. Bepaal ons bij onze liefde, in godsnaam. Opdat die kracht het steeds weer wint van de dood. Zoals dat paradoxaal genoeg gebeurt bij David vandaag. De kracht van de liefde was weer sterker dan het nieuws van de overwinning, dan het nieuws van het succes of het leven en de dood.

Waar is onze liefde? En is die er steeds opnieuw ook voor de ander. Want dat is de levenskracht onder alles.

Tot zover vandaag. Een liefdevolle, geliefde dag vandaag – en vrede. En alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.