Lazarus staat op | Verouderd en versleten

Verouderd en versleten – PopUpGedachte vrijdag 22 januari 2021

Ik hoop dat ik het niet ben, en jij ook niet: verouderd en versleten. Ze zeggen het wel van het christendom en dat is niet geheel onwaar, zeggen de oude teksten zelf. Ergens in de ontwikkeling die schuilgaat achter de eindeloze hoeveelheid letters in de 66 boeken die de ontwikkeling van de spiritualiteit weergeven, die uiteindelijk christendom is gaan heten, wordt er afscheid genomen van een oude vorm en moet er iets nieuws komen. Sommige vormen van verbinding met de Eeuwige zijn verouderd en versleten en moesten toen al plaats maken voor iets heel nieuws. En dat is relevant of je nou thuis bent in dat christendom of niet – het gaat om verbinding met de Eeuwige, met aarden in de wereld en rol en roeping. En dat is in de geschiedenis van het Joodse volk vormgegeven, uitgeprobeerd, mislukt, gelukt – een eindeloze hoeveelheid verhalen en gedachten om van te leren en onszelf in terug te vinden.

Er zijn er die dat oude, wat versleten is en het nieuwe, wat komt simpelweg verbinden met het Oude Testament en Nieuwe Testament. Het oude is achterhaald, het woord zegt het al. Het Nieuwe is het nieuwe. Dat is niet vol te houden als je Jezus van Nazareth leest. Hij citeert te kust en te keur uit dat zogenaamde Oude Testament en past het vrolijk en eigenzinnig op zichzelf toe. Er is een serieuze continuïteit tussen wat velen als de wraakgierige, straffende, kwaadaardige God van het eerste deel van de Bijbel beschouwen en de lieftallige, vergevende, omhelzende God van het Nieuwe Testament. Het zijn allebei karikaturen die ook nog eens zeer antisemitisch gebruikt zijn. Het oude boek zou het Joodse boek zijn dat uiteindelijk leidde tot de dood van de Messias en de Joden met dat oude boek zijn verantwoordelijk. Levensgevaarlijk, blasfemisch en domweg onjuist. De mens is verantwoordelijk, steeds opnieuw, voor de dood van God. De Eeuwige heeft er voor gekozen om zich uit te leveren, iets wat hij steeds opnieuw en vol van genade en zorg en kwetsbaarheid voorspelt in de oude teksten van dat door sommigen zo gewraakte Oude Testament.

Er is wel een oude manier van doen en geloven en verbinden, eentje die niet werkte. Niet omdat het geen goed idee was, maar omdat de mens het simpelweg niet kon, niet wilde of niet volhield. Die oude manier van doen is door de Eeuwige zelf bij het grofvuil geparkeerd – ik heb de indruk dat er vele stromingen zijn die het opnieuw, soms zonder het te weten, van de afvalberg halen, om het toch weer eens te proberen. Maar er heeft iets afgedaan.

Dit staat er: Dit is het verbond dat Ik in de toekomst met het volk van Israël zal sluiten– spreekt de Heer: In hun verstand zal Ik mijn wetten leggen en in hun hart zal Ik ze neerschrijven. Dan zal Ik hun God zijn en zij zullen mijn volk zijn. Volksgenoten zullen elkaar niet meer hoeven te onderwijzen, men zal elkaar niet meer hoeven te zeggen: “Ken de Heer!”, want allen zullen mij kennen, van klein tot groot. Ik zal hun wandaden vergeven en aan hun zonden zal Ik niet meer denken.’ Op het moment dat Hij spreekt over een nieuw verbond heeft Hij het eerste al als verouderd bestempeld. Welnu, wat verouderd is en versleten, is de teloorgang nabij. (Hebreeën 8)

Paulus weet het zeker. Er is iets verouderd, versleten en bijna vergaan. Wetten en onderwijs blijven gewoon, alleen de strategie verandert. Wat is er nou zo verouderd en versleten? Een groep mensen werd geïsoleerd uit de volken en kreeg een speciale opvoeding. Een werkelijk waanzinnig mooie structuur van onderlinge zorg, van regels over landbouw, gezondheid, eten, drinken, rituelen, feesten en nog veel meer. Dit hele pakket kregen ze mee, zodat er een vorm werd gecreeerd waarbinnen geloven zou kunnen gebeuren. En dat werkte voor velen, en zo vaak werkte het niet. Even platgeslagen: wij zijn in de staat om van de mooiste vormen, regelgeving, samenlevingsinrichtingen toch weer iets te maken wat ongewenste elementen buitensluit of waarin iedereen gelijk is maar de één toch wat meer gelijk dan de ander. Zo oud als de wereld. Tot zover de van buiten naar binnen strategie.

Waar begint spiritualiteit? In een getroffen zijn, geroepen – dwars door alle weerstand en weerzin, door falen en verzet, door streberigheid en willen slagen heen, klinkt een stem. Veel meer is het niet. En de een kijkt de ander aan en weet zich ook geroepen. Er zijn geen buitenmuren meer, al worden ze te vaak weer opnieuw gebouwd, er zijn geen vaste herkenbare rituelen meer nodig per se, al zullen alle groepjes die de roep horen zich opnieuw allerlei rituelen eigen maken, er is een hart dat herkent en een verstand dat het inziet – en groten en kleinen kunnen er opeens blijk van geven een stem gehoord te hebben. Ik denk een stem te horen in Amanda Gorman, de jongste dichter ooit tijdens de inauguratie, in Greta Thunberg – om bekende namen te noemen. Kun je het vastpinnen? Zeker niet, maar er waait een geest doorheen die herkend wordt.

Voorbij de herkenbare, van de wereld geïsoleerde groep met wetten en regels die het goede leven moeten faciliteren naar een vrij waaiende geest die links en rechts in harten blijkt geland. Er is iets nieuws geboren – al heel lang geleden. Rest ons niets dan het te zien, in onszelf en anderen. En zien begint met geloven, verlangen, of hopen en liefhebben van de ander, de wereld, onszelf en de eeuwige kracht die in, onder en achter dit alles huist.

Tot zover de PopUPGedachte, een hele goede vrijdag gewenst, een goed weekend. Maandag weer een nieuwe en voor nu: vrede gewenst, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.