Lazarus staat op | Als de zekerheid verdwijnt

Als de zekerheid verdwijnt – PopUpGedachte woensdag 9 september

Gisteravond praten we nog even na in Den Haag, keurig op anderhalve meter. Zojuist had de Kroonbede plaatsgevonden, een initiatief van de Haagse kerken om voor overheden en politici te bidden. Ze hadden me uitgenodigd om te spreken over de verantwoordelijkheid die een overheid ook heeft. Het werd een vrij indringend verhaal over de ontontkoombare en ononderhandelbare drieslag waaraan elke regering, elke overheid, volgens de oude teksten, wordt afgemeten. Het is niet de vraag of ze de economie draaiende hebben gehouden, of er goed coronabeleid is uitgerold, niet eens of er vrede was in het land. Allemaal belangrijk in meer of mindere mate, maar de enige vraag die de Eeuwige stelt is dit: heb je bij elke beslissing het lot van de wees, de weduwe en de vreemdeling op het oog gehad. De economisch en maatschappelijk machteloze en rechteloze? Waarom? Want die zijn van mij, zegt de eewige. En je bent het ten diepste zelf, als je even beseft hoe wankel de basis is van je zekerheid, hoe veilig je je waant, terwijl die veiligheid ook zo in rook kan opgaan.

We praatten na over de crises van deze tijd en dat is geen vrolijk stemmend gesprek. Klimaat, natuurlijk. Ook de crisis van de democratie, de kloven in de samenleving, destructief populisme, eerst verlies van geloof – maar die secularisatie leverde nog niet direct problemen op, behalve dan een diepe identiteitscrisis in de kerken en dat was nou ook niet per se ongezond. We vertrouwden op de wetenschap, als vaste, universele basis van een redelijk menselijk gesprek. De wetenschap heeft zich ondertussen bij religie gevoegd in het verdomhoekje. Je moet het maar net geloven. En waarschijnlijk is het links, of beïnvloed, of een poging om je te hersenspoelen dan wel voor een karretje te spannen. Media zijn ook besmet. Het is gelukkig niet overal en niet bij iedereen, het hoort bij de onrust van een pandemie, zeggen de historici. En toch, er valt van alles uit onze handen.

Jezus spreekt vandaag z’n zaligsprekingen uit. Hij prijst hen gelukkig die huilen, want hen zal het lachen worden gegeven. Hij prijst hen gelukkig die honger lijden, want zij zullen verzadigd worden. Nou zullen wij best weleens huilen met elkaar en honger lijden, maar de rijkdom past natuurlijk veel meer bij ons. Eén van de rijkste landen van Europa, verzorgingsstaat, werkloosheid redelijk onder controle, opleidingen beschikbaar op hoog niveau en ga zo maar door. En dat zegt Jezus in zijn tijd, tegen degenen die het goed hebben:

“Wee u, rijken, want wat u vertroost, hebt ge al ontvangen.
Wee u, die nu verzadigd zijt, want ge zult honger lijden.
Wee u, die nu lacht, want ge zult klagen en wenen.
Wee u, wanneer alle mensen met lof over u spreken,
want hun voorvaderen deden hetzelfde met de valse profeten.”

Ik geloof niet hij er per se plezier in heeft, in deze teksten. Hier staat geen revolutionaire rabbi rijken te bashen. Het gaat erom dat degenen die vrij comfortabel leven in tijden waarin zoveel onrecht nog blijft bestaan, waarschijnlijk een en ander zullen verliezen op termijn. We leefden in een bubbel in Europa. De grondstoffen voor onze manier van leven kwamen voor een groot deel voort uit onhoudbare situaties. De bronnen waren eindig, het werk wat er gedaan werd om de boel draaiende te houden was niet ok. En op een gegeven moment moet dat misgaan. Een situatie waarin een rijke lekker leeft en de arme de dupe is, dat is praktisch een onhoudbare situatie op den duur. Er zal ook altijd een beweging zijn naar meer gelijkheid. En dat niet alleen: volgens de christelijke traditie is dat ook een goddelijke inzet. De Eeuwige werkt achter de schermen voor hen die slachtoffer zijn van onrechtvaardige systemen. Had Europa, het rijke Westen, de Eeuwige dan tegen zich? Waarschijnlijk op heel veel punten niet. Er ging heel veel goed. En toch was de situatie ook voor de Europese rijkdom onhoudbaar. En iets verliezen is soms moeilijker dan het nooit hebben gehad. Zekerheid, veiligheid, welvaart. Het is nog niet zo eenvoudig om in groeiende onzekere tijden te leven, wee ons, zou ik zeggen. En tegelijk leert het ons huilen om dat wat er mis gaat, hongeren naar gerechtigheid, met lege handen staan en hopen – en aan hen zal gegeven worden, zegt Jezus. Zalig zijn zij.

Tot zover vanochtend. Een hele goede woensdag gewenst en in en onder alles vrede gewenst, en alle goeds.  

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.