Nationale Be­zin­nings­dag rondom corona

Wanneer je vóór de coronacrisis betrokken was bij een gemeente met een bloeiend kerkelijk leven, dan doet het verdriet dat je ontdekt dat - zoals ik las op Twitter bij een gewaardeerde collega - het leven langzaam weg loopt uit de kerk. Geloof moet het uiteindelijk hebben van het contact van aangezicht tot aangezicht, liefst niet via Zoom. Er is ook geen garantie dat alles weer als vanouds is, wanneer we deze periode achter ons laten. Kerken stutten nu de boel op allerlei manieren, maar hoe de beperkingen uitwerken op de langere termijn valt niet te zeggen.

Onzekerheden

Tegelijkertijd hebben we te maken met een pandemie met gevaren en onzekerheden. De overheid is leidend, maar deze is verre van alwetend. Dus ook hier lopen we met z’n allen soms achter de feiten aan. Wat we inmiddels wel weten is dat er in deze pandemie doden vallen onder kwetsbare groepen, wanneer we maatregelen onderschatten of negeren. Ook weten we inmiddels dat de offers voor sommigen groter zijn dan voor anderen. Inkomensverlies, eenzaamheid en inleveren van vrijheden, zijn niet gelijk verdeeld in deze crisis.

Religiestress

De recente maatregelen voor kerken leiden ertoe dat de loopgraven weer worden betrokken in de religie-scene. Dat gaat gepaard met stress. Er is religiestress bij degenen die geheel ten onrechte alle kerken in de hoek zetten als het stoutste kind van het land. Terwijl ik juist bij zoveel kerken een enorme inspanning zie om zich aan te passen aan de huidige situatie. Maar er ontstaat ook godsdienstvrijheidstress bij gelovigen die midden in een pandemie de eigen vrijheden en privileges als hoogste goed verdedigen. Terwijl op dit moment gezondheid de eerste gemeenschappelijke prioriteit is.

Doemscenario

Niet als individu, niet als kerkgenootschap maar alleen als collectief van zeventien miljoen Nederlanders gaan we uit deze crisis komen. Het doemscenario waarin we terecht kunnen komen is een gezondheidscrisis die we ons nu waarschijnlijk nog niet écht helemaal voor kunnen stellen. Overvolle IC’s, artsen die keuzes moeten maken om mensen niet te behandelen, ziekenhuizen die de vraag naar zorg niet meer aankunnen. Dat gaat ook dan ook nog eens gepaard met grote economische ellende.

• Lees ook: Liefde heeft het laatste woord

In een gespannen samenleving staan groepen gemakkelijk tegenover elkaar. Ouderen tegenover jongeren, links tegenover rechts, gelovig versus niet-gelovig. ‘Ik doe niet meer mee’ ligt steeds op de loer. Met geharnaste overtuigingen komen we in ieder geval geen steek verder, vrees ik. Geloofskracht en offerbereidheid zijn wel nodig, lijkt me. Hoe kunnen kerken dit vormgeven?

Geloofskracht

Schoenmaker blijf allereerst bij je leest. Theologen die zich ineens gedragen als virologen, en uitleggen waarom een kerkdienst met meer mensen in hún kerk toch veilig is, komen met ondertiteling bij deze crisis die in ieder geval niets met geloof te maken heeft. Terwijl juist kerken de wijsheid, metaforen en verhalen in huis hebben om de samenleving in geestelijke zin, door deze tijd te loodsen.

Verhalen

We hebben bijvoorbeeld het verhaal van het Joodse volk dat in de tijd van de Babylonische ballingschap verlangde naar de tempel, maar zich hergroepeerde rondom zijn gedeelde geschiedenis. We hebben talloze verhalen uit Oude en Nieuwe Testament in de aanbieding over trouw, volharding en het leven dat de dood overwint.

Offerbereidheid

Het lijkt mij wijs dat het landelijke overleg van kerken met de overheid (CIO) heeft aangegeven dat kerken hun samenkomsten kleiner maken en niet meer samen zingen. Ik moet er niet aan denken dat over twee maanden het doemscenario werkelijkheid wordt, en ook maar één kerk daaraan heeft bijgedragen. Dat wil niet zeggen dat kerken er verder het zwijgen toe moeten doen. Geloofskracht en offerbereidheid - die van iedereen gevraagd worden - geloofwaardig maken voor iedereen, lijkt mij de uitdaging. Door samen mee te bewegen op de golven van de Corona-curve en bereid te zijn onze rechten en vrijheden - wanneer de overheid dat van kerken vraagt - niet ten volle te vieren, brengen we misschien wel het offer waardoor de kern van ons grote verhaal heel dichtbij komt: niemand leeft voor zichzelf alleen.

Tekst: Tom Mikkers
Predikant in Wassenaar
Auteur boek Religiestress, hoe je te bevrijden van deze eigentijdse kwelgeest.