Omdenken voor ouders bij examenstress: ‘Het is zíj́n verantwoordelijkheid om te slagen’

‘Haar afwijzende houding raakt me’

“Hoe meer de examens naderen, hoe verder het humeur van mijn dochter (16) naar een dieptepunt daalt. Afgelopen weekend – uitgerekend het Moederdag-weekend – heeft ze zelfs geen woord tegen me gezegd. Bij mij landde het kwartje pas toen mijn man zei dat het misschien door examenstress kwam. Ik had gedacht dat ik haar gedrag niet persoonlijk zou opvatten, maar haar afwijzende houding raakt me toch. Ik heb haar een knuffel gegeven: ‘Je doet onmogelijk, ik hou van je, succes met leren.’ Daar heb ik het bij gelaten. Een kind moet kind kunnen blijven, en als ouders is het simpelweg even incasseren. Toch blijft die vraag bij me hangen: hoe zorg ik dat ik het niet persoonlijk opvat als mijn kind zich uit stress tegen me afzet?”

Beschouw deze stressvolle periode als een uiterst leerzame tijd

Berthold: “Goed dat je je realiseert dat je ‘geraakt zijn’ niets met je dochter, maar alles met jezelf te maken heeft. Dat scheelt al een hele hoop onnodig gedoe tussen jou en je dochter. Het is de kunst antwoord te vinden op de simpele vraag waarom het je zo raakt. Dat antwoord kan ik je niet geven, dat ligt in jezelf besloten. Heb je het gevoel dat je ‘faalt’ als moeder wanneer je dochter gestrest is? Vind je dat de sfeer in huis altijd goed moet zijn? En als dat niet lukt: dat jij daarin tekortgeschoten bent? Heb je er misschien per definitie moeite mee als mensen gestrest zijn? Stel jezelf dit soort vragen, wees vooral nieuwsgierig en – en dan wordt het omdenken – beschouw deze stressvolle periode als een uiterst leerzame tijd. Zowel voor jou als je dochter gaat het om het inzicht dat leven niet betekent dat je problemen voorkomt, maar dat je met problemen om leert gaan.”

Hoezo examenstress?

“Hád mijn zoon (17) maar examenstress. ‘Komt wel goed joh’, is het enige wat hij over de examens heeft gezegd. Jarenlang heb ik hem geprobeerd te motiveren, maar zonder resultaat. Hij ging altijd met hakken over de sloot over. Ik hoop van harte dat hij nu ook met hakken over de sloot slaagt. Maar helaas kan ik die leerstof niet in zijn hoofd duwen. Ik zorg dat er genoeg pubervoer in huis is, en dat hij op tijd naar bed gaat. Dat is het enige wat ik kan doen.”

Berthold: “Haha. Je hebt het wat mij betreft helemaal prima verwoord. Het is zijn verantwoordelijkheid om te slagen. En als dat niet lukt is dat (mogelijk) erg spijtig voor hem. En misschien voor jullie. Maar vang hem daarna liefdevol op en probeer nog een jaar van zijn aanwezigheid bij jullie thuis te genieten. En blijf vooral voer aanslepen. Mensen verzuchten vaak: ‘Het is hier toch geen hotel’. Ik heb wat dat betreft slecht nieuws. Het is vaak wél een hotel. En ze betalen helemaal niks.”

‘Ze wil niks’

“Ik zie niet zozeer op tegen de examens – dat komt wel goed – maar tegen die weken daarna: mijn dochter (15) is máánden vrij en heeft geen enkel idee wat ze na haar examens gaat doen. Ze wil bijna niks: veel dingen vindt ze stom, hoewel ik vermoed dat ze het stiekem spannend vindt. Zij vindt het overigens geen probleem dat ze niets te doen heeft, maar ik wel. Haar energieniveau zakt gewoon als een plumpudding in elkaar als ze pas om 11 uur uit bed komt en dan de hele dag niets te doen heeft. Bovendien is dit toch de ultieme kans om een leuk baantje te zoeken en werkervaring op te doen?”

Straks ben je zelf met pensioen en zou je willen dat je zo relaxed bent als je dochter

Berthold: “Ik zou zeggen: laat je dochter lekker met rust. Als zij tot 11 uur in bed wil liggen, laat haar lekker liggen. Straks ben je zelf met pensioen en zou je willen dat je zo relaxed kon zijn als je dochter nu is. En waarom zou ze een baantje moeten zoeken en werkervaring op moeten doen? Is dat echt de juiste route naar ‘geluk’?! Wat mij betreft: suggesties geven is prima, maar laat je dochter vooral haar eigen leven uitstippelen.

Ten slotte. Wat ik een heerlijk bevrijdende gedachte vind, is deze eenvoudige zin: ‘Je kunt de toekomst niet voorspellen.’ Laat die tekst eens goed tot je doordringen. En voel dan de bevrijding die ervan uitgaat. Wie weet worden de maanden na haar examen wel de leukste (en laatste) maanden dat ze bij jullie thuis is. Wie weet slapen jullie een keer samen uit!”

Het beste van Opgroeien & Gezin tweewekelijks in je mail?

Meld je aan voor onze nieuwsbrief.

Voornaam

Voornaam

E-mailadres

E-mailadres

Inschrijven

Lees onze privacyverklaring.

‘Hij sluit zich op’

“Mijn zoon (18) sluit zich altijd op als hij een toets of examen heeft. Als hij al zijn kamer uitkomt, zit hij volledig in zijn eigen wereld. Hij gaat niet naar zijn voetbaltrainingen, vrienden ziet hij niet meer. Tegelijkertijd komt er niets uit zijn handen. Als hij op zijn kamer zit te blokken, is hij tot zijn eigen frustratie voortdurend afgeleid. En daar straft hij zichzelf weer voor, door nóg langer op zijn kamer te blijven ploeteren en zichzelf nog meer te ontzeggen. Ik heb al vaak geprobeerd hem ervan te overtuigen dat leren beter gaat als hij tussendoor ook leuke dingen doet. Maar het landt niet. Soms ben ik bang dat hij onder de druk bezwijkt.”

Berthold: “Als ik dit zo lees heb ik (net zoals jij) vooral te doen met je zoon. De druk die hij zichzelf oplegt, werkt zo te lezen vooral averechts. In dit geval kun je als ouder niet zo heel veel doen, behalve liefdevol voor hem aanwezig zijn. Oefen vooral niet te veel druk op hem uit met (goedbedoelde) adviezen. Bedenk dat die adviezen meestal averechts uitwerken.

Laat kinderen vooral hun eigen fouten maken, ze hebben recht op af en toe een blauwe knie

Stel je maar voor dat je je zoon bent. Het is al zo’n gedoe, geven je ouders je adviezen die niet werken, stel je je ouders ook nog eens teleur. Heb je er als kind dus een extra probleem bij. In dit geval denk ik dat het belangrijker is dat jullie samen in gesprek blijven, dat hij zijn zorgen en frustraties met jullie deelt (of leert te delen). De oplossing is mijns inziens veel minder belangrijk dan de dialoog.

Tot slot: blijf liefdevol, zacht en betrokken. Neem zijn frustratie niet over. Het is zijn probleem, hij moet er mee leren omgaan. Zoals mijn (helaas recent overleden) buurvrouw altijd zei: ‘Laat kinderen vooral hun eigen fouten maken; ze hebben recht op af en toe een blauwe knie.’ En mocht hij een keer vallen, geef hem dan een pleister, een kopje thee en vooral je liefdevolle aanwezigheid.”

In Pubergedoe, hét magazine voor puberouders die af en toe met de handen in het haar zitten, legden we Berthold Gunster zeven uitdagende pubereigenschappen voor. Van spijbelen tot rondslingerende rommel: kunnen we met een beetje omdenken iets leren van onze pubers? Je leest het in Pubergedoe.

Tekst: Berthold Gunster, Arianne Ramaker
Beeld: ANP