Orgaandonatie: naastenliefde of tempelroof?

Toen ik op mijn 18^e het donorformulier kreeg toegestuurd, vulde ik het meteen in. Ik wilde er niet te moeilijk over doen, en het overrompelde mij niet enorm om hierover na te moeten denken. De optie waarin je kunt aangeven dat je zelf vóór bent, maar de definitieve beslissing aan je nabestaanden overlaat, leek me de beste. Je weet namelijk niet in welke omstandigheden je sterft en ik wilde daar rekening mee houden door deze optie aan te kruisen. Zo ging de brief retour afzender.

Jeugdige onbezonnenheid

Veel emotie voelde ik er destijds dus niet bij. Of dat door jeugdige onbezonnenheid kwam? Ik denk er nu, achttien jaar later, nog net zo over. Of dat nog steeds (iets minder) jeugdige onbezonnenheid is? Zou kunnen. Ik verkeer in de gelukkige omstandigheden dat ik nooit geconfronteerd ben met orgaandonatie na een plotseling overlijden in mijn omgeving. Dat kan een bepaalde ongevoeligheid in de hand werken. Anderzijds kan het je ook banger maken. Zoiets als ‘onbekend maakt onbemind’. Want wat gebéúrt er allemaal? Hoe heftig is een afscheid van iemand die nog (kunstmatig) ademt en naar een operatiekamer wordt gebracht voor orgaandonatie?

‘God geeft de adem’

Met deze vragen kom ik meteen in een andere bubbel: die van de critici. Van de mensen die bang zijn dat orgaandonatie onzorgvuldig gaat of die ronduit vinden dat het überhaupt niet kan. Hersendood, de staat waarin tot orgaandonatie kan worden overgegaan, zou niet de werkelijke dood zijn, volgens hen. En als God de adem geeft, mag een donor dan beademd blijven tot de transplantatie (wat het geval is om een goede donatie te kunnen organiseren)? Deze en meer argumenten zijn vaak hete hangijzers in discussies onder christenen.

De tegenargumenten lijken mij minstens zo sterk. Artsen hebben uitgebreide protocollen om te bepalen of iemand hersendood is én of er tot orgaandonatie kan worden overgegaan. Ze gaan zogezegd niet over één nacht ijs. Zo moet onder meer de oorzaak van het hersenletsel bekend zijn, en het letsel moet dodelijk en onbehandelbaar zijn. Verder mogen er geen ‘mogelijk omkeerbare oorzaken’ aan te wijzen zijn voor de stoornis in de hersenen – er is een flinke rij oorzaken die een arts moet uitsluiten. Ook moet een ‘medicamenteuze neurodepressie’ zijn uitgesloten, een klinische-neurologisch onderzoek zijn uitgevoerd en nog meer aanvullende onderzoeken naar de hersenen (een volledig overzicht vind je hier).

Je oog voor Paulus

En hoe zit het met de Bijbelse voors en tegens? Orgaandonatie was in de tijd van de Bijbel ondenkbaar, dus dat roept meteen de vraag op hoe Bijbels onze standpunten precies kunnen zijn. Spannen we bepaalde Bijbelteksten niet al te makkelijk voor ons karretje? Zoals die uit Galaten, waarin Paulus schrijft dat deze gemeenteleden zelfs hun ogen aan hem hadden willen geven. Een mooi gebaar van naastenliefde dus, zou je zeggen, je ogen afstaan voor iemand anders. Onzin, zeggen kenners van de Romeinse tijd, want Paulus roept bij de Galaten een heel ander beeld op. Deze Galliërs, Keltische strijders, waren gewend om bij de eed van trouw aan hun generaal te zweren dat zij hun oog voor hem over hadden. Paulus roemt dus de trouw van deze gemeente in plaats van het over orgaandonatie te hebben.

Dezelfde Paulus wordt door critici aangehaald als hij in zijn eerste brief aan Korinthe schrijft dat het lichaam een tempel is van de heilige Geest. Maar mag je daar dan überhaupt wel in snijden? En als je van mening bent dat dat niet mag, hoe zit het dan met Eva die door God uit de rib van Adam gemaakt werd? Als je niet uitkijkt, wordt de discussie over Bijbelse noties rond orgaandonatie er eentje van hete hoofden en koude harten.

Donorkeuzetest

De laatste jaren, zeker rond de donorwet die de Tweede Kamer vorig jaar aannam, kwam er een stroom aan voorlichting op gang. Zo lanceerde de Nierstichting een website waarop je een test kunt invullen die het gesprek rond orgaandonatie op gang brengt: Nierstichting.nl/donorkeuze. Geen test om te bepalen wát je moet doen, maar eerder eentje om helder te krijgen waar je staat in deze arena. Ben je de onafhankelijk, de levensgenieter, de onderzoeker, de rebel, de helper of de verbinder?

Ik blijk een helper te zijn, volgens de uitslag. ‘Je beleeft plezier aan het helpen van anderen en voor jou is dat normaal,’ aldus de toelichting. ‘Wel zou je je zorgen maken over je vrienden en familie. Kunnen zij wel op een mooie manier afscheid van je nemen?’ Het is een vraag die mij inderdaad bezighoudt. Een antwoord krijg ik niet. Wel een aansporing om hierover met mijn omgeving te praten. Is dat niet de sleutel? Gewoon het gesprek aangaan. Wat vind jij belangrijk? Waar zou jij op zo’n verdrietig moment het meest behoefte aan hebben?

Laten we even naar de andere typen uit de test kijken. De verbinder maakt keuzes voor het welzijn van de groep waartoe hij behoort. De levensgenieter denkt niet veel na over de dood, maar vindt het een mooie gedachte dat iets van hemzelf in een ander voort kan leven. De onafhankelijke bekommert zich vooral over zijn eigen welzijn, en houdt de touwtjes graag strak in handen. De onderzoeker denkt graag goed na voor hij keuzes maakt en deinst er niet voor terug om met anderen het gesprek aan te gaan. En ten slotte de rebel: hij gaat graag tegen de mening van anderen in en staat er pal voor dat je ook géén mening over iets – laten we zeggen orgaandonatie – mag hebben. Kortom, je hele familie en al je vrienden komen hier voorbij. En zij vinden wat van orgaandonatie. Wacht niet tot de overheid je keuze vastlegt, maar steek je licht eens op bij elkaar.

Beeld: Jedi Noordegraaf