Paradijsvogel Irene Klein Haneveld: 'Soms werk ik me in de nesten'

Wie Irene toch met korte steekwoorden probeert te omschrijven, kan dat het beste doen door een lijstje te maken met initiatieven waarbij ze betrokken is of was. We noteren: de MarktAktie in Gouda. Van 1994 tot en met 2005 een landelijk begrip met vooraanstaande gospelartiesten op het podium, zoals Julie Miller, Larry Norman, Third Day en MIC. Of wat denk je van Samma? De misschien wel bekendste Bijbelshop van Nederland, bijna een halve eeuw gerund door – inderdaad – Irene. Van meer recente datum: het Goudse Paasontbijt, ontstaan ná de eerste editie van The Passion in 2011, waar elk jaar duizenden mensen op af komen. Achter al die initiatieven is of was Irene de drijvende kracht.

Curaçao

Maar nu even niet, want we interviewen haar – via een videoverbinding – op haar vakantieadres op het kleurrijke Curaçao. De normaal zo actieve Irene doet twee weken lang haar best om niets te doen aan de rand van het zwembad, al lijkt dat nog niet helemaal te lukken. “Ik heb vanochtend nog een online meeting gehad over City Movements, een verbindend initiatief van christenen in meerdere steden. Dus je merkt het: ik blijf graag bezig, al ga ik de rest van de dag proberen te relaxen. Beetje zwemmen en misschien een boek lezen bijvoorbeeld, want daar gun ik mezelf normaal geen rust voor.”

Je staat dus bekend als paradijsvogel, een erg actieve ook nog. Wat vind je daarvan?

“Ik kan daar nu wel om glimlachen en ik vind het leuk als mensen mij als een kleurrijke dame zien – zo voel ik me namelijk ook. Grappig genoeg ontstaat zo’n beeld op een bepaald moment en daarna kom je er schijnbaar nooit meer van af. Tegelijk moet ik toegeven dat ik het deels zelf heb veroorzaakt, mede gestimuleerd door het magazine Eva.

Na een heel donkere periode rond mijn echtscheiding, ruim twintig jaar geleden, zocht ik naar nieuwe kleur in mijn leven. Dat heb ik alleen wel heel letterlijk genomen. Ik verhuisde namelijk naar de woning boven boekwinkel Samma in Gouda en heb toen m’n huisje in de meest bonte kleuren geschilderd. En ja, foto’s daarvan, en het verhaal over de scheiding, kwamen in Eva terecht…”

Wat maakte de scheiding tot zo’n donkere periode voor je?

“Na een huwelijk van 28 jaar stond alles op losse schroeven en lukte het ons niet meer om de relatie te redden. Ik voelde me in die eerste periode ontzettend angstig. Bang voor mezelf, voor het alleen zijn, voor de toekomst, voor mijn werk bij de Bijbelshop en voor wat mensen ervan zouden gaan zeggen.
Nou, en mensen vonden er heel veel van. Ik heb me in mijn kerk echt moeten verantwoorden. Amper een week nadat m’n man had gezegd dat hij me ging verlaten, kreeg ik te horen dat ik geen taken meer kon doen in de kerk. Heel pastoraal! Ook kon ik als gescheiden vrouw natuurlijk niet langer betrokken zijn bij de MarktAktie, al heb ik me daar niets van aangetrokken.”

Dat klinkt niet mals, of zie je achteraf bekeken ook lichtpuntjes in die periode?

“De grootste winst, zie ik nu, zit ’m in het diepe besef dat Jezus heel persoonlijk van mij houdt. Dat heb ik in die periode op allerlei bijzondere momenten ervaren. Een nieuw besef, hoewel ik van jongs af aan altijd hoorde dat de Heer van je houdt. Thuis kreeg ik het met de paplepel ingegoten, want mijn vader, Jacob Klein Haneveld, had een landelijke bediening en sprak altijd heel aanstekelijk over Jezus. Geloven was voor mij net zo gewoon als eten en drinken.”

Duinpannetje

Dit verandert als Irene in die donkere periode vaak gaat uitwaaien op het strand van Scheveningen. Zo ook op een bewuste vrijdag als ze na een wandeling met een vol hoofd in een duinpannetje neerploft. “Ik wist niet waar ik het moest zoeken en schreeuwde het uit naar God, dat Hij me moest helpen. En wat denk je? Precies op dat moment stappen twee prachtige fazanten parmantig uit de bosjes om op geen meter afstand van me stil te blijven staan. Een magisch moment, want normaal vluchten deze vogels direct als ze mensen zien. Even leek de tijd stil te staan. Duurde het een minuut of een kwartier? Bovenal leek God tegen me te zeggen dat ik ook weer zo’n schitterende vogel mocht worden. Een paradijsvogel, om het in jouw woorden te zeggen.”

Borstkankeronderzoek

Irene vertelt het met een grote glimlach, die vanuit haar hotelkamer op Curaçao via de oceaan ook hier van het beeldscherm afspat. Om daarna enthousiast nog enkele fazantenmomenten te beschrijven op cruciale momenten in haar leven. Zoals midden in de coronacrisis, als ze in het ziekenhuis vol spanning wacht op de uitslag van een borstkankeronderzoek. “Mijn zoon Rik zat op dat moment zelf helaas ook in een echtscheiding en had bedacht dat hij van Rotterdam naar Zutphen ging wandelen, omdat zijn achternaam Zutphen is. Ergens onderweg stuurde hij me een foto, terwijl ik dus wachtte op de uitslag. Ja hoor, een foto van een stel fazanten in de tuin van vrienden. Heel merkwaardig, want Rik wist niets van mijn eerdere ervaringen. Blijkbaar spreekt God af en toe tot mij via fazanten.”

Gewetensvraag. Heb je zulke ervaringen ook nodig om staande te blijven in je geloof of in het leven?

“Dat weet ik niet precies, al denk ik dat het antwoord eerder nee dan ja is. Het komt ook nooit in me op om God te vragen om weer eens een fazant tevoorschijn te toveren. Dus houd ik het graag op pure genade dat ik dit soms meemaak. Verder heb ik er geen goede verklaring voor, wat prima is. Ik beschouw het maar als een cadeautje van onze lieve Heer. Ik ontvang het in dankbaarheid, maar zal Hem er verder niet boos op aanspreken als de fazanten voortaan uit mijn buurt blijven. Misschien komt dat ook doordat ik altijd erg voorzichtig ben in het claimen van tekenen van God.”

Door schade en schande wijs geworden? Ze knikt, terwijl een vogelveer (niet van een fazant) aan haar rechteroor speels voor haar gezicht bungelt.

Zoals heel recent nog, toen ze na jaren in haar geliefde binnenstad een woning buiten het centrum op het oog kreeg. “Ik heb nooit veel geld gehad en ben dus aangewezen op sociale huur. Maar net als ik hadden nog eens 1250 mensen bedacht om op dit appartement te reageren. Kleine kans dus dat ik de gelukkige zou worden, al vermoed je vast al waar het naartoe gaat: ik kreeg ’m toch en ik was uiteraard helemaal in m’n nopjes. Minder blij werd ik van sommige mensen die het een regelrechte gebedsverhoring noemden. Hoezo, dacht ik. Alsof ik als christen een streepje voor heb, laat staan dat ik het verdiend zou hebben. Dat is toch niet uit te leggen, helemaal niet aan mensen in bijvoorbeeld de Gazastrook of Oekraïne. En weet je wat de grap is? Ik hád er niet eens voor gebeden en juist daarom ben ik er extra dankbaar voor.”

Ik kan best lastig zijn

Weer die ondeugende glimlach van een vrouw met een vrolijke en tegelijk scherpe vaststelling. Een combinatie die haar enerzijds veel krediet geeft, maar haar ook in de weg kan zitten. “Mijn vrienden zeggen het zo vaak: ‘Irene, het maakt niet uit wat er gebeurt, jij krijgt toch wel de schuld.’ En ik ben bang dat ze gelijk hebben, omdat ik heel open ben en me de mond niet laat snoeren. Soms werk ik me daarmee in de nesten. Ja, want al klinkt het misschien enorm cliché: ik kan totaal niet tegen dubbele agenda’s en onrechtvaardigheid. Als ik zie dat er onterecht macht op mensen wordt uitgeoefend, kom ik in opstand. Dan kan ik best lastig zijn.”

Roze Zaterdag

Als voorbeeld haalt ze de kerkelijke viering aan tijdens de landelijke Roze Zaterdag van 2018 in haar stad. “Ik dacht mee over hoe de kerkelijke viering in de Sint Jan eruit zou komen te zien, maar daar stond mijn toenmalige voorganger helemaal niet achter. Ook kreeg ik op mijn kop over een column in de krant over de veelkleurigheid van God. En toch… uiteindelijk is die viering een van de meest indrukwekkende momenten uit mijn leven geworden. Een unieke kans om mensen dichter bij God te brengen.”

Toch laat die strijd ook z’n sporen bij haar na, erkent ze. “Naarmate ik ouder word, vind ik het leven niet altijd even makkelijk meer. Ik ben geboren en getogen in evangelisch Nederland en heb naast heel mooie dingen ook veel gedoe in kerken en organisaties gezien. Destijds dacht ik: als ik ouder word, zal ik het allemaal wel snappen. Helaas is het tegenovergestelde waar. Duikt er nu weer ergens een crisis op, dan denk ik alleen maar: daar gaan we weer. Ik merk dat dit iets doet met mijn motivatie om me in te zetten. En het heeft er in ieder geval voor gezorgd dat ik mijn onbevangenheid ben kwijtgeraakt.”

Het klinkt alsof dat gedoe in christelijk Nederland, zoals je het omschrijft, best zwaar op je drukt.

“Ik ben bang dat ik inderdaad meerdere littekens heb opgelopen in de evangelische wereld. Vaak is er met mij gejojood, en dat geldt niet alleen voor m’n gewicht. Dus als ze iemand nodig hadden om iets door te drukken, dan klopten ze bij mij aan om me daarna zonder pardon weer aan de kant te schuiven. Daarin ben ik geen uniek geval, het past helaas bij het verhaal van vrouwen in leiderschapsfuncties bij kerken.

Zonder nu de feminist uit te willen hangen, vind ik het een belangrijk thema om bespreekbaar te maken. Waarom worden wij vrouwen al snel als dominant of eigenwijs getypeerd, terwijl het bij mannen vaak ambitieus wordt genoemd dat ze ‘in hun kracht staan’?”

Taakgericht

Niet de verschillen uitspelen, maar mensen omarmen en bij zich houden, dat noemt Irene een van haar drijfveren in het leven. Een houding die anderen zeker niet ontgaat, bleek vorig jaar tijdens haar afscheid bij Samma én haar 70e verjaardag. “Tijdens een prachtig feest kreeg ik terug dat mensen zichzelf durven te zijn bij mij. Een mooier compliment kun jij mij niet geven, ook omdat ik mezelf namelijk niet altijd even aardig vind. Zeker niet op de grote stressmomenten, zoals tijdens de MarktAkties, waarbij ik heel wat ballen in de lucht had te houden. Dan kon ik enorm taakgericht zijn en niet altijd even tactisch of invoelend. Hoe mooi is het dan dat tieners, vrienden of ondernemers in de binnenstad ondanks mijn pittige karakter toch zeggen dat ze zich zo thuis bij me voelen? Weer die genade, denk ik dan.”

Gouda is je dierbaar, dat merk je aan alles. Kun je die liefde beschrijven voor een buitenstaander?

“Mijn liefde voor Gouda, ja, waar zal ik beginnen? Bij de Goudse kaas die zeker zestig procent van de wereldbevolking kent? Dat we al eens tot de beste binnenstad van Nederland zijn verkozen? Dat het zo lekker centraal ligt? Of dat de stad zo veel moois in zich herbergt – en dan doel ik ook op al die lieve mensen?

In Jeremia 11 staat het zo mooi: als het goed gaat met de stad, dan gaat het ook goed met jou. Dat ervaar ik in Gouda. Ja, ik durf wel te stellen dat God mij van Bodegraven naar Gouda heeft gebracht en dat ik in al die jaren zielsveel van de stad ben gaan houden.
Zonder die liefde kun je ook geen mensen bij God brengen. Dan gebeurt er niets en houd je het ook niet vijftig jaar vol in de binnenstad. Ik hoop dat je begrijpt dat ik wel even moet wennen nu ik op acht minuten fietsen van het centrum woon. Iets waar mijn vrienden heel hard om moeten lachen, maar voor mij is het een wereldreis.”

Hondje Mevrouw

Met het afscheid bij Samma sloot Irene afgelopen oktober een halve eeuw keihard werken af. Ze erkent dat ze moet wennen aan de nieuwe fase in haar leven. Een transitie, noemt ze het zelf. Toch moet je niet denken dat deze paradijsvogel al haar veren loslaat en vanaf nu alleen nog maar aan cocktails nipt in tropische oorden. “Waarom zou ik?”

Dus blijft ze bestuurslid van Samma en coördinator van het interkerkelijke evangelisatieoverleg in Gouda en het Paasontbijt, dit jaar op 1 april. Wat ze ook met veel plezier doet? Af en toe een huwelijk sluiten als een van de acht trouwambtenaren in haar stad. Een taak waar overigens haar hondje Mevrouw, net zo’n beroemdheid in Gouda als haar baasje, een belangrijke rol in speelt. “Kijk je op de website van de gemeente, dan zie je mij als babs samen met mijn hondje op de foto. Vraag ik mensen waarom ze voor mij hebben gekozen, dan wijzen ze steevast naar die oude viervoeter. Ik vind dat enig.”

Tekst: Maarten Nota