'Positieve psychologie en theologie zijn twee ver­schil­len­de wegen'

Twee wereldbeelden

Petronelle Baarda is psycholoog bij Driestar en schreef haar proefschrift over floreren en de positieve psychologie in het christelijk onderwijs. Petronelle: ‘De positieve psychologie is een vrij jonge stroming in de psychologie waarbij geluk en welbevinden centraal staat. Dat levert mooie resultaten op, het brengt mensen meer in balans. Tegelijkertijd horen de leerlingen in de reformatorische kerk dat ze Gods genade nodig hebben en daar ontstaat een spanningsveld. Dat hoor ik ook van docenten terug. Ze geven aan dat ze achter de gereformeerde identiteit staan en dat het belangrijk is om aan kinderen mee te geven dat ze zondig zijn. Maar ook dat in lessen rondom sociale vaardigheid materiaal gebruikt wordt uit de positieve psychologie. Daar word ik als psycholoog heel enthousiast van, maar het maakt niet de verbinding met de christelijke identiteit. En je geeft ze twee verschillende wereldbeelden mee.’

Een bron buiten jezelf

‘Het ingewikkelde aan de positieve psychologie is dat je zelf je sleutel bent tot je eigen geluk’, vervolgt Petronelle. ‘Jij bent de bron van je eigen gedachten, waardoor je uiteindelijk altijd op jezelf teruggeworpen wordt. Maar ik geloof dat er ook een bron buiten jezelf is, die je kan helpen: God, die er voor je is. Dat geeft een breder perspectief en het maakt het in afhankelijkheid leven van God ook concreter.'

Duif

Jan van den Bosch is voor Elbert de belichaming van iemand die vertrouwd is met een reformatorisch godsbeeld, maar ook beïnvloed is door het positivisme uit het evangelisme. Jan: ‘Ik zeg altijd dat ik net een duif ben met twee vleugels. Ik heb een evangelische en een reformatorische vleugel. Het zit allebei in me. Ik zing graag psalmen in de oude berijming, maar net zo goed een prachtig opwekkingslied. Maar ik heb genoeg van de wereld gezien om kerkmuren te overstijgen. Daarbij vind ik tradities enorm waardevol. In deze tijd wordt daar een beetje op neergekeken, maar ik denk niet dat je zonder kan leven. In de loop van de tijd is de beleving va het geloof veranderd, maar God verandert niet. Die stabiliteit van God, de eeuwige, die is er.’

Relationeel concept

Petronelle: ‘Positieve psychologie en theologie zijn twee verschillende wegen. Het doel bij de positieve psychologie is dat je een betere versie van jezelf wordt. Maar als je ziet hoe theologie spreekt over geluk, dan is dat meer een relationeel concept.'

Het gaat ook over iemand anders helpen floreren. We hebben over die positieve psychologie vanuit de christelijke theologie veel te zeggen. Theologisch gezien ben je geen ‘kanjer’. Maar als we alleen maar letten op wat we niet kunnen als mens, dan werkt dat niet. Ik denk dat het heel goed is om oog te hebben voor de positieve benadering. Maar als alle kritiek vermeden wordt, dan ontstaan er generaties van mensen die niet meer met feedback kunnen omgaan. Het is belangrijk dat dit in evenwicht wordt gebracht. Als we het niet meer hebben over zonde, dan is het ook moeilijk om het over genade te hebben. God wil ons leren dat we in tijden van stress onze hoop op Hem mogen vestigen. Dat is het bevrijdende van de christelijke boodschap.’