Rol van Juliana tijdens de oorlog lang onderbelicht

“De bekende filmbeelden die prins Bernhard van zijn gezin heeft gemaakt, zijn van grote invloed geweest,” vertelt Arjan Mitzer, redacteur bij het EO-royaltyprogramma Blauw Bloed. “Terwijl de prinsesjes aan het spelen zijn, zit Juliana helemaal in haar rol als moeder. Natuurlijk had ze als kroonprinses ook een officiële functie, maar die was blijkbaar even wat minder belangrijk.”

Heeft Bernhard dat beeld bewust gecreëerd?
“Dat denk ik wel, maar met de beste bedoelingen. Het gaf de moeders in Nederland, die natuurlijk in een moeilijke positie zaten, een geruststellend beeld van Juliana als moeder, in afwachting van betere tijden. Onze ‘nationale geschiedschrijver’ Loe de Jong heeft na de oorlog nadrukkelijk bijgedragen aan het in stand houden van dit beeld. Net als Wilhelmina, die hij bewonderde, bracht hij de oorlogsjaren in Londen door, waar hij voor Radio Oranje werkte. Hij stond te weinig op afstand van de koningin om objectief over haar te kunnen schrijven. Voor Juliana’s actieve rol had hij geen oog.”

Acht bezoeken aan Roosevelt

Pas jaren later beschrijft onderzoeker Jolande Withuis in haar boek Juliana: vorstin in een mannenwereld die rol. Ze doet in het boek uit 2016 uit de doeken dat Juliana zich in haar ‘Canadese’ jaren wel degelijk ontpopt heeft als een serieuze troonopvolgster. De kroonprinses maakte veel reizen, waarbij ze regelmatig toespraken hield om bij de geallieerden aandacht te vragen voor het lot van het bezette Nederland. De latere koningin vroeg om militaire hulp en kwam wel acht keer langs bij de toenmalige Amerikaanse president Roosevelt.

Wat vond Bernhard van Juliana’s actieve rol?
“Hij schrijft aan Wilhelmina dat hij na de oorlog toch echt vooral een rol voor zijn vrouw bij haar gezin ziet. Voor Bernhard zelf is de oorlog een ‘gouden’ tijd. De Britse koning George zei eens tegen hem: ‘De enige die ooit van de oorlog genoten heeft, bent u.’ Daar zit absoluut wat in. Hij krijgt hoge militaire functies waarvoor hij helemaal niet gekwalificeerd was en geniet van de vele vluchten die hij – zonder vliegbrevet – maakt in allerlei toestellen.”

Succesvol pr-offensief

Zijn huwelijk met de Nederlandse kroonprinses in 1937, enkele jaren later gevolgd door het uitbreken van de oorlog, heeft hem veel gebracht. “Maar hij heeft ook veel voor onze monarchie betekend. Halverwege de jaren dertig had ons koningshuis een stoffig imago, met een vorstin en kroonprinses zonder smaak of uitstraling. Als je zag hoe stijlvol Juliana na haar huwelijksreis opeens gekleed ging! Ook heeft hij het koningshuis dichter bij de mensen gebracht. Zijn jarenlange pr-offensief heeft uiteindelijk winst opgeleverd voor iedereen.”