Volgens deze ‘Twitterpadre’ kan er wel degelijk iets goeds door Twitter komen

Kan er iets goeds door sociale media komen? Jazeker! Pastoor en ‘Twitterpadre’ Jan-Jaap van Peperstraten maakte het mee toen hij een begrafenis van een vrouw zonder familie moest voorbereiden. 

Eenzaam, maar niet alleen, was de titel van de autobiografie van Prinses Wilhelmina, waarin zij verslag deed van haar bijzondere leven. De titel is en blijft een poëtische vondst. Zoals zij zijn er meer: mensen die in eenzaamheid leven, maar toch niet alleen zijn.

Ik moest aan de titel van dit boek denken toen ik de uitvaart voorbereidde van mevrouw Molendijk (pseudoniem). Ik was een aantal keren bij haar geweest om haar ziekencommunie te brengen. Een erudiete dame, in de jaren dertig opgegroeid in Berlijn waar haar vader een bedrijf had. Na de oorlog is zij met haar familie naar Nederland gekomen, onteigend en verdreven door de net gestichte DDR.

Latijnse mis in het testament

Ze is nooit getrouwd geweest. Haar doorgebogen boekenplanken omvatten haar leven. Ze onderhield zichzelf als vertaalster en docente – en bleef alleen. Ik weet niet of ze het anders zou hebben gewild. Ik heb haar maar een paar keer gesproken.

Op een druilerige middag werd ik gebeld door de notaris. Mevrouw was na een kort ziekbed overleden en aangezien er geen familie was, was de notaris aangewezen als executeur. Ze had laten vastleggen dat er voor haar uitvaart een Latijnse Mis met gregoriaanse zang wilde en verder kreeg ik een adressenboekje met twintig namen erin. ‘Misschien zitten daar mensen bij’, zei de notaris, ‘die u wat meer kunnen vertellen over mevrouw Molendijk. Dat zou wel mooi zijn. Ze vertelde weleens wat, maar onze relatie was natuurlijk vooral zakelijk.’

Dat zou inderdaad mooi zijn, dacht ik wat later met het boekje in mijn hand. Met het weinige wat ik wist, ging ik aan de slag.

En toen gebeurde er wat bijzonders.

Bijzondere uitvaart

Op Twitter houd ik mijn volgers regelmatig op de hoogte van wat er allemaal gebeurt in het dagelijkse leven en toen ik schreef over de bijzondere uitvaart die ik aan het voorbereiden was, ontving ik tientallen reacties en vragen. Van mensen die wilden weten hoe zoiets kan gebeuren tot anderen die vroegen of ze iets konden doen.

Ondertussen hoorde ik van de mensen uit het adresboek fragmenten van haar verhaal. Ik hoorde van haar inzet voor anderen – haar omzien naar vluchtelingen in ons land – maar ook van de moeilijke kanten van haar karakter, hoe moeilijk ze het bijvoorbeeld vond om mensen in haar leven toe te laten. De redenen liggen misschien verborgen in het Berlijn van de jaren dertig en veertig. We weten het niet.

Een ander vertelde mij over haar lievelingsdichters en over wie zij allemaal verteld had. Ze hield van Rilke. Toen ik het noemde in mijn tweets, gingen Twittervolgers vanzelf al op zoek naar mooie gedichten van zijn hand die passend zouden zijn voor haar uitvaart.

‘Vaker dan niet is eenzaamheid een optelsom van omstandigheden, geen resultaat van onwil.’

Rilke via Twitter

Zo stil als het in haar laatste jaren om haar heen werd, zo was er nu een drukte van belang. Haar leven en sterven had een snaar geraakt en riep betrokkenheid op. Het is makkelijk om te denken dat het misschien beter was geweest tijdens haar leven, maar wie van ons was haar tegengekomen, of had contact met haar kunnen onderhouden? Vaker dan niet is eenzaamheid een optelsom van omstandigheden, geen resultaat van onwil.

Uit de suggesties die ik van mijn volgers kreeg, zocht ik één gedicht van Rilke uit dat me het meest raakte. Ik had inmiddels uit alle losse verhalen een goed bruikbare levensbeschrijving van mevrouw Molendijk weten te destilleren.

Het gedicht van Rilke dat we bij haar uitvaart gelezen hebben was het volgende:

Herfst

De blaadren vallen, vallen als van ver
als sterven in de hemel verre gaarden;
ze vallen met ontkennende gebaren.

En in de nachten valt de zware aarde
de eenzaamheid in, weg van elke ster.

Wij allen vallen. Deze hand hier valt.
En welke je ook ziet: het is in alle.

En toch één is er die dit vallen
oneindig zacht in handen houdt.

Bij de requiemmis voor mevrouw Molendijk was een dozijn mensen aanwezig, een aantal had haar al jaren niet gezien, maar ze waren haar niet vergeten. Ik wist dat er ook op vele andere plekken aan mevrouw Molendijk gedacht werd, en hier en daar werden kaarsjes voor haar gebrand.

Geïnspireerd door die ene, die we God noemen, strekten ook anderen hun handen uit om iets bij te dragen, om mee te denken. Sociale media heeft soms een kwalijke naam, maar in de aanloop naar de uitvaart van mevrouw Molendijk was het wat het moest zijn. Sociale media.

Hoe fragiel het leven is

Juist in de confrontatie met eenzaamheid en dood beseffen we hoe fragiel ons eigen leven is, en hoe makkelijk ook wij anderen kwijt kunnen raken. Tegelijkertijd steken onze edele instincten – die mensen betrekken op elkaar – ook als vanzelf de kop op en inspireren ons tot actief medeleven.

Juist als het medeleven nieuwe wegen zoekt, bijvoorbeeld via sociale media, mogen we hiervoor dankbaar zijn. Ook op onverwachte wijzen blijven mensen op elkaar betrokken.