Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Tal Hartuv: ‘Ik realiseerde me dat ik niet hoef te vergeven wat onvergeeflijk is’

Tal overleefde een aanslag, haar vriendin Kristine niet

Tal Hartuv overleefde een aanslag door Palestijnse terroristen, waarbij haar vriendin Kristine werd vermoord. Deze maand was ze in Nederland om lezingen te geven voor Christenen voor Israël. Eva sprak haar over feest vieren met Joden en Palestijnen, joods denken, het belang van je uitspreken over onrecht en het niet vergeven van moordenaars.

Deel:

In 2010 ging de Joodse Tal met een goede vriendin, de christelijke Amerikaanse Kristine Luken, een stuk wandelen in de bergen van Israël. Onderweg werden ze aangevallen door twee Palestijnse terroristen, die het op Joden gemunt hadden. Kristine stierf ter plekke, Tal hield zich voor dood tot de aanvallers weg waren. Met een gebroken schouder en dertien messteken wist ze een berg op te komen en hulp te zoeken. “De daders zijn in 2011 veroordeeld en hebben beiden meer dan een miljoen dollar gekregen van de Palestijnse Autoriteit. Ik kom veel in de huizen en steden van Palestijnse vrienden en het is er ontzettend armoedig. Dus ik vroeg hen: ‘Jullie krijgen zoveel financiële steun vanuit andere landen, waar is al dat geld?’ Een Palestijnse vriend vertelde toen: ‘Onze leiders houden het meeste geld zelf en de rest betalen ze aan mensen die Joden vermoorden. Als je dat doet en je gaat naar de gevangenis, krijg je een maandelijks salaris.’”

Sukkot met Joden en Palestijnen

Natuurlijk is Tal boos om wat haar is overkomen, maar dat betekent niet dat ze wrok koestert tegen alle Palestijnen. “Ik doe mijn best om dit te stoppen. Je wilt arme mensen toch helpen? Ik wil de Palestijnen helpen, ik denk dat de steun naar de mensen zou moeten gaan, zodat zij een beter leven krijgen. Ik ben net zo boos als de Palestijnen dat hun leiders hun geld stelen en aan moordenaars betalen, terwijl het gewone volk niet genoeg heeft om van te leven.”

In de week van dit gesprek is het in Israël Sukkot, of zoals wij het kennen, Loofhuttenfeest. Tal: “Als ik terugkom in Israël is Sukkot nog gaande. Het is dan gebruikelijk om mensen uit te nodigen om met je te eten. Ik ben uitgenodigd bij een hele bijzondere Sukkah (loofhut), vol met religieuze Joden én Palestijnen. We gaan samen een heerlijke maaltijd houden, dat wordt fantastisch.”

‘Het eerste wat ik doe als ik opsta is God danken voor het leven’

Daar blijft het niet bij, zelfs haar tattoo is gezet door een Palestijn. “Er is een groep tatoeëerders, ‘Artists for Israel’, die in het Israëlisch Museum overlevenden van terrorisme en ouders die hun kinderen hadden verloren bij aanslagen wilden tatoeëren. Ik dacht na over wat ik zou willen en dacht: ik moet een joods gebed hebben om mezelf te herinneren om dankbaar te zijn. Ik wilde dat een Palestijn dat joodse gebed bij me zou tatoeëren. We waren in het museum en er was een vriendelijke, Palestijnse man, die mijn verhaal kende. Hij pakte de kleine tattoeëerdersnaald en begon te huilen. Hij zei: ‘Ik wil je geen pijn doen’. Zo ben ik altijd op zoek naar kansen om samen te komen en echt te laten zien hoe het eraan toegaat in ons land.”

Tal wijst naar haar pols. “Nu heb ik hier een mooie, kleine tattoo van een ochtendgebed in het Hebreeuws. Er staat: ‘Ik dank U, oh levende en eeuwige Koning, want in uw medeleven heeft U mij mijn ziel teruggegeven.’ Als ik opsta is het eerste wat ik doe niet denken: ik heb zo veel pijn, of: het enige waar ik vandaag aan kan denken is de moord. In plaats daarvan is het eerste wat ik doe God danken voor het leven.”

Nieuwe naam

Wie oude artikelen zoekt over Tal Hartuv zal waarschijnlijk weinig tegenkomen. “Zes jaar lang vertelde ik overal ter wereld mijn verhaal. Toen besefte ik dat ik alleen maar bekend werd als degene die neergestoken was. Ik dacht: dat is een vrij slecht CV. Ik wilde ruimte maken voor meer positieve dingen.” Dus besloot Tal, toen nog Kay, haar naam te veranderen. “In de Bijbel werd dat ook gedaan, kijk bijvoorbeeld naar Abraham en Sarah. Je naam veranderen na een bijna-doodervaring is ook best gebruikelijk onder Joden. Ik wilde een naam met dezelfde lettergrepen als Kay Wilson. Het moest een moderne, Israëlische en ook bijbelse naam zijn. Daarom koos ik voor Tal, wat ‘dauw’ betekent. Als je in Israël komt, zul je dat begrijpen. Als er geen morgendauw is, droogt het land op en hebben we geen oogst. Dus dauw, zo klein dat het bijna onzichtbaar is, voedt. Net als de dauw wil ik dat kleine ding zijn dat mensen helpt om de dag door te komen.” En haar achternaam? “Hartuv betekent letterlijk ‘berg van goedheid’. Die naam heb ik gekozen omdat zoveel mensen, joden, christenen, moslims, zo goed voor me zijn geweest. Wanneer mensen vechten voor gerechtigheid, zijn ze vriendelijk. Mijn naam is een herinnering dat heling kan ontstaan door die balans van vriendelijkheid en gerechtigheid.”

Vergeving

Vriendelijkheid betekent voor Tal niet dat je niet boos mag zijn. “In het westen is woede een slecht woord, het ergste wat je kunt doen is boos zijn. Een aantal jaar geleden, tijdens de terroristische aanslagen in Frankrijk, zag ik een Fransman op het nieuws wiens vrouw vlak daarvoor was vermoord. Hij zei, terwijl haar lichaam nog warm was: ‘Ik vergeef’. Iedereen vond het prachtig. Ik dacht: wat is er mis met mij, hoe kan hij zo goedgunstig zijn terwijl het lichaam van zijn vrouw nog op de grond ligt, waarom kan ik niet zo zijn als hij? Ik begon te lezen en ging in gesprek met vrienden en rabbijnen. Zij zeiden tegen mij: ‘De Bijbel leert ons om geen wraak te nemen. Als je de daders neer wilt steken, mag dat niet. Niemand zegt echter dat je niet boos mag zijn. Je hoort boos te zijn over onrecht, maar er zijn wel grenzen.’ Toen begon ik na te denken over vergeving.”

Tal legt haar bevindingen uit aan de hand van een voorbeeld. Ze wijst naar de hond die rustig op de schoot van haar Nederlandse tolk ligt. “Stel je voor dat ik de hond van Sara steel, omdat hij zo schattig is, en hem op mijn kamer houd. Dan kom ik naar jou toe en zeg ik: ‘Je zult het niet geloven, ik heb Frenkie gestolen en op mijn kamer gehouden, maar ik ben vergeten hem eten te geven en hij is doodgegaan. Het spijt me zo, wil je me vergeven?’ Zou je dat doen? Nee, je zou zeggen: ‘Tal, waarom zeg je dit tegen mij? Je moet het tegen Sara zeggen.’ Er zijn voorwaarden voor vergeving, die staan zowel in de Hebreeuwse Bijbel als de christelijke. De eerste is dat je moet zeggen dat het je spijt, de tweede is dat je goed moet maken wat je hebt gedaan. Wat is nu het probleem met de moord op Kristine? Zoals het voorbeeld laat zien, is Kristine de enige persoon die de moord op Kristine kan vergeven. En wat is het probleem daarvan? Zij kan dat niet meer doen. Toen rabbijnen me dit uitlegden, realiseerde ik me dat ik niet hoef te vergeven wat onvergeeflijk is.”

Joods denken

De wijsheden uit de joodse traditie inspireren Tal in haar hele leven. “Ik hoor christenen vaak zeggen: ‘Je moet geloof hebben.’ Dat begreep ik nooit. In het jodendom is er niets dat ons opdraagt om een relatie met God te hebben. Alles wat je hoeft te doen is weten dat God bestaat. Het Joodse geloof is heel fysiek, we beoefenen het. We herinneren onszelf er door middel van praktische dingen aan dat God bij ons is, en de manier waarop we Hem liefhebben is door hoe we met onze naasten omgaan.

Voor Joden verboden

Ze pleit graag voor een vreedzaam samenleven tussen verschillende religies, maar ook in deze tijd is antisemitisme overal ter wereld een nare realiteit. Tal maakt zich daar grote zorgen om. “We leven in een tijd waarin er nog steeds mensen in leven zijn  met tattoos uit Auschwitz op hun armen en nog steeds hebben we niet geleerd om ons uit te spreken. Toen Hitler in 1933 aan de macht kwam, begon het klein. Joden mochten niet meer op bankjes zitten, niet in restaurants komen... Als mensen zich toen hadden uitgesproken en hadden gezegd: 'natuurlijk mogen ze hier wel zitten', dan was er geen Holocaust geweest. Maar dat deden ze niet, dus werden uiteindelijk zes miljoen Joden vergast in Oost-Polen.

In de Talmoed staat, het is niet zo goed te vertalen, maar het zijn zulke wijze woorden: ‘Degene die vriendelijk is tegen wrede mensen is wreed tegen vriendelijke mensen.’ Als je vriendelijk bent tegen de bad guys, is dat vreselijk voor hun slachtoffers. Wij joden zien het als onze taak als jood en als mens om in actie te komen, in plaats van het alleen aan God over te laten.”

‘Mens, wat is er van je geworden?’

Niet alleen de Talmoed, maar ook de Bijbel leert ons om onze verantwoordelijkheid te nemen, legt Tal uit. “Toen Adam en zijn vrouw de verkeerde keuzes maakten, waren ze beschaamd en verstopten ze zich. In Genesis wordt verteld hoe God de tuin in kwam en riep: ‘Hé Adam, Adam, Eva!’ In de Nederlandse vertaling staat: ‘Adam, waar ben je?’ Maar in het Hebreeuws staat het er niet als ‘waar ben je, zit je achter de bananenplant?’. Het is een filosofische, rhetorische vraag, meer iets als: ‘wat is er van je geworden?’ Adam betekent mens, dus Gods eerste vraag aan de mensheid is: ‘Adam, mens, wat is er van je geworden?’ Dat betekent een verantwoordelijkheid voor ons allemaal.”

Beeld: @bymauraeshel

Geschreven door

Lonneke Tijhof

--:--