Van crisis naar creativiteit:

Zoals iedereen met kinderen, kijken we deze dagen veel filmpjes van lieve juffen. Ze worden er steeds beter in, zoals we allemaal plotseling experts in videobellen zijn geworden. Een van de juffen van onze kleuter postte bijvoorbeeld een filmpje waarin ze in haar eigen moestuin stond en uitlegde hoe ze composteert. Ze heeft een grote ton waarin ze bovenin gft-afval gooit, daarin krioelen de beestjes en onderuit komt na een paar maanden een soort poeder, dat ze weer over haar groenteplantjes strooit.

Wonderlijk

Het blijft iets wonderlijks, hoe uit de resten van oude planten weer nieuwe planten groeien. Mest en humus, schimmels en paddenstoelen. Het gebeurt overal in de natuur. Veel dieren groeien uit de ‘resten’ van andere dieren. Al het leven heeft de dood van ander leven nodig.

Na het dieptepunt

Dat is ook een psychologisch principe. De grootste stappen die ik als mens heb gemaakt, waren na het dieptepunt van een crisis. Een paar jaar geleden zat ik vast in mijn werk en mijn vrouw noemde het grappend een midlifecrisis. Ik vrees dat ze een punt had. Maar het leverde uiteindelijk op dat ik romans ben gaan schrijven en groepen ben gaan coachen. Dat had ik van tevoren niet verwacht. Ik weet ook niet of het ‘de bedoeling’ was, maar dat was wel het resultaat.

Lees ook: de oude kunst van het klagen

Lees ook: de oude kunst van het klagen

Energie

Als ik in mijn cd-kast kijk – ik draai nog cd’s, om dat te veranderen is blijkbaar nog een crisis nodig – zijn de beste albums geschreven toen de artiest herstelde van een zware periode. Mijn vrouw, zelf tekenaar, verzekert me dat het bij beeldend kunstenaars hetzelfde is. Misschien herken je dat. De grootste stappen zetten we juist als we het moeilijk hadden. Niet hebben. Niet middenin, maar in de nasleep van de crisis. Als de energie weer terugkomt en de horizon verbreedt.

Belangrijkste kracht

Ik zie het ook op brede schaal. De Reformatie was de grootste crisis in de geschiedenis van de Katholieke Kerk, maar het leverde overal ongekend veel theologische vernieuwing op. De Tweede Wereldoorlog heeft een grote impuls gegeven aan het filosofische denken. De dreigende klimaatrampen motiveren techneuten en wetenschappers intens om tot oplossingen te komen. Niemand vraagt om een ramp, er vallen echte slachtoffers, maar het blijkt tegelijk de belangrijkste kracht om te vernieuwen.

De graankorrel

Jezus verwijst ook naar dit principe als Hij over zaaiers vertelt. Hij kondigt bijvoorbeeld aan dat Hij ‘tot majesteit wordt verheven’, maar daarvoor is eerst nog een drama nodig. Want ‘als een graankorrel niet in de aarde valt en sterft, blijft het een enkele korrel, maar pas wanneer het sterft, draagt het veel vrucht’. Voor het ongelooflijke wonder van Zijn opstanding was het afschuwelijke drama van Zijn dood nodig. Hij kon alleen gekroond worden, als Hij eerst gekruisigd werd. En Hij maakt dit breder, want het gaat over ‘de Mensenzoon’. Daarmee bedoelt Hij allereerst zichzelf, maar tegelijk mensen in het algemeen. Ook wij kunnen vooral ‘vrucht dragen’ als de ‘graankorrel sterft’. Never waste a good crisis. Als er dan toch een ramp komt, verspil die niet, maar gebruik hem voor iets moois.

Lees ook: Hoe wordt het rustiger in mijn hoofd?

Lees ook: Hoe wordt het rustiger in mijn hoofd?

Hoe nu verder?

Hoe doe je dat? Op dit moment door de huidige wereldramp echt te laten aankomen. Jezus ging niet half dood. Hij droeg geen speelgoedkruisje. Dat willen wij wel graag. Zo snel mogelijk weg van het verdriet en de wanhoop, door naar de troost en de betekenis. Maar daar zijn we nog niet. De grote albums in mijn cd-kast zijn niet midden in de huwelijkscrisissen en dergelijke geschreven, maar pas toen het ergste voorbij was. We moeten nu redden wat er te redden valt. Vragen als: hoe nu verder? Wat moeten we anders aanpakken? Wat is de betekenis? – daar zijn we nog niet aan toe. We weten niet wanneer dit over is, wat de kosten zijn en wat ons allemaal nog te wachten staat. Zoals ook Jezus’ studenten geen benul hadden van wie er getroffen zou worden en wat er na het graf zou kunnen zijn. Ze herkenden Jezus niet eens meer toen Hij naast hen liep.

Stekjes

Wie weet herkennen we onszelf nauwelijks meer als we ‘opstaan’ uit deze wereldramp. Voor nu zitten we er middenin. Er sterven wereldwijd tienduizenden kostbare mensen. Als we nu onze antwoorden al klaar menen te hebben, slaan we de echte antwoorden later over. Nu brandt het bos. Dit is niet het moment om stekjes te zetten. De wereld zal er geblakerd uitzien. Onze levens zullen er misschien geblakerd uitzien. Maar we weten dat door de as heen opeens een klein twijgje priemt. En nog een. En nog een. Altijd. We weten niet wat er gaat groeien. We weten niet wanneer. Maar we weten wel dat het weer een prachtig bos zal zijn.